The Causes and Factors of Azod-Al-Dawla’s Approach to Zaheri Religion (338-338 AH)

Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor of Shahid Madani University of Azerbaijan

Abstract

At the time of Azod al-Dawla (323-372 AD), Zaheri Religion was reached its growth and development. As a result, mufties and followers of the religion were assigned as the leader of many Divans (courts), especially the court of justice. However, there has not been an outstanding reflection of the government's intentions in this approach among the sources, several factors and components such as political, social, and religious issues have had impact on this approach. Characteristics of Zaheri Religion, particularly, minimalism and opposition to the principles of Hanafi jurisprudence as the official religion of the caliphate (government) and the majority of Sunnis, minimalism, the lack of spreading the religious law and secularism that are correspondent with the needs and religious policies of the state, are more influencing factors in this approach rather than the other religions of Sunnis. The present study is a descriptive-analytic one. It exploits library resources to study the causes of the government's approach to Zaheri religion.

Keywords


-    ابن اثیر، عزالدین (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، 33 ج، تهران، مطبوعات علمی.
-    ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1345)، صوره‌الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
-    ابن خلکان، احمد بن محمد (1381)، منظر الانسان ترجمه وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ترجمه احمد بن عثمان بن علی بن احمد شجاع سنجری، تصحیح فاطمه مدرسی، 3 ج، ارومیه، دانشگاه ارومیه.
-    ابن مسکویه، احمد بن علی (1371)، تجارب‌الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی و علی‌نقی منزوی، تهران، 6 ج، سروش و توس.
-    ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381)،الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر.
-    ابوزهره، محمد (1384)، تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمه علیرضا ایمانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
-    بیرونی، ابوریحان (1386)، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، اکبر داناسرشت، چ پنجم، تهران، امیرکبیر.
-    پاکتچی، احمد (1392)، تأملاتی در مباحث فرهنگ اسلامی، به کوشش مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
-    حجتی، صادق (1393)، تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل‌بویه، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
-    حکیمی، محمدرضا (1385)، دانش مسلمین، چ چهارم، قم، دلیل ما.
-    شهابی، محمود (1368)، ادوار فقه، چ دوم، بی‌جا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-    شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1384)، توضیح‌الملل ترجمه الملل و النحل، تحریر مصطفی بن خالقداد هاشمی عباسی، تصحیح محمدرضا جلالی نائینی، تهران، اقبال.
-    صابری، حسین (1388)، تاریخ فرق اسلامی، 2 ج، چ پنجم، تهران، سمت.
-    طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، 16 ج، چ پنجم، تهران، اساطیر.
-    عبدالقاهر بغدادی، ابومنصور (1333)، تاریخ مذاهب اسلام یا ترجمه الفرق بین الفرق، به اهتمام محمدجواد مشکور، تبریز، حقیقت.
-    غزالی، ابوحامد محمد (1364)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، 2 ج، تهران، علمی و فرهنگی.
-    کاهن، کلود و کبیر. م. (1384)،بویهیان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی.
-    کرمر، جوئل ل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
-    ماوردی، ابوالحسین علی بن محمد (1391)،  آیین حکمرانی، ترجمه حسین صابری، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
-    مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
-    مشکور، محمدجواد (1396)، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدمه و توضیحات کاظم مدیر شانه‌چی، چ سوم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-    مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن‌التقاسیم فی معرفه‌الاقالیم، ترجمه علی‌نقی منزوی، 2 ج، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان.
مقالات فارسی
-    اروجی، فاطمه و رضائی، محمد (1396)، «زمینه‌های همگرایی در مناسبات مسلمانان و زرتشتیان در منطقه فارس (دوره آل‌بویه 447-322 ق)»، تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، ش 14.
-    بارانی، محمدرضا و دهقانی، محمد (1393)، «بررسی تطبیقی رواداری مذهبی حاکمان آل‌بویه و سلجوقیان در امور سیاسی و حکومتی»، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، سال چهارم، ش 13.
-    پاکتچی، احمد (1379)، «اصول فقه»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج 9.
-    دهقانی، محمد و بارانی محمدرضا (1392)، «جایگاه رواداری مذهبی در امور حکومتی عصر آل‌بویه»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش 1.
-    شاکر، محمدکاظم و محمدی مظفری (1389)، محمدحسن، «پدیدارشناسی ظاهرگرایی در فهم قرآن»، مشکوه، ش 106.
-    شاکری، مریم (1386)، «تساهل‌گری مذهبی آل‌بویه»، نامه تاریخ‌پژوهان، ش 1.
-    مفتخری، حسین (1389)، «باز هم آل‌بویه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 151.
-    مفتخری، حسین؛ بارانی، محمدرضا؛ انطیقه‌چی، ناصر (1391)، «مدارای دینی و مذهبی در عصر آل‌بویه»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، ش 6.
منابع عربی
-    ابن بدران دمشقی، عبدالقادر بن احمد (بی‌تا)، المدخل الی مذهب الامام احمد بن حنبل، بی‌جا، اداره الطباعه المنیریه داراحیاء التراث العربی (چاپ افست).
-    ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (2001)، شرح العقیده الاصفهانیه، به کوشش سعید بن نصر بن محمد، ریاض، مکتبه الرشد.
-    ابن الجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی (1992)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، 19 ج، بیروت، بی‌نا.
-    ابن حزم، علی بن احمد (1979)، الاخلاق و السیر فی مداواه النفوس، المحقق بلا نشر، الطبعه الثانیه، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
-     ـــــــــــــــــــــــ (1987)، رسائل ابن حزم، تحقیق احسان عباس، 4 ج، الطبعه الثانیه، بیروت، الموسسه العربیه للدراسات و النشر.
-     ــــــــــــــــــــــ (2002)، الفصل فی الملل و النحل، تحقیق یوسف بقاعی، 3 ج، بیروت، داراحیاء التراث العربیه.
-     ــــــــــــــــــــ (2003)، المحلی بالآثار، تحقیق عبدالغفار سلیمان البنداری، 12 ج، بیروت، دارالکتب العلمیه.
-     ـــــــــــــــــــ (بی‌تا)، الاحکام فی اصول الاحکام، به کوشش احمد محمد شاکر، 13 ج، طبعه محققه عن النسخه الخطیه المحفوظتین بدارالکتب المصریه، بیروت، دارالافاق الجدیده.
-    ابن داود اصفهانی، علی بن داود، (1985)، الزهره، تحقیق ابراهیم السامرائی، اردن- الزرقاء، مکتبه المنار.
-    ابوزهره، محمد (بی‌تا)، تاریخ‌المذاهب الاسلامیه فی السیاسه و العقائد و تاریخ‌المذاهب الفقهیه، قاهره، دارالفکر العربی.
-    ابوصعیلیک، محمد عبدالله (1995)، الامام ابن حزم الظاهری امام اهل الاندلس، دمشق، دارالقلم.
-    احمدعلی محمود، محمد (1986)، الحنابله فی بغداد، بیروت و دمشق، المکتب الاسلامی.
-    اسفراینی، ابی‌المظفر (1940)، التبصیر فی الدین و تمیز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، به کوشش محمود محمد الخضیری، بی‌جا، مطبعه الانوار.
-    تطیلی، بنیامین بن یونه (2002)، رحله بنیامین التطیلی، تغریب عزرا حداد، تصحیح عبدالرحمن عبدالله، ابوظبی، المجمع الثقافی.
-    خوارزمی، ابی‌عبدالله محمد بن احمد بن یوسف الکاتب (1930)، مفاتیح‌العلوم، تصحیح عثمان خلیل، مصر، بی‌نا.
-    الروزراوی، ابی شجاع محمد بن حسین (1916)، ذیل کتاب تجارب‌الامم، تصحیح ﻫ. ف آمدروز، مصر، شرکه التمدنی الصناعیه.
-    سجستانی، عبدالله بن سلیمان (1974)، صوان‌الحکمه و ثلاث رسایل، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
-    سعادت، د. صفیه (1988)، من تاریخ بغداد الاجتماعی تطور منصب قاضی‌القضاه فی الفترتین البویهیه و السلجوقیه، بی‌جا، دارأمواج للطباعه و النشر و التوزیع.
-    الشیرازی الشافعی، ابی اسحاق (1970)، طبقات‌الفقهاء، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالرائد العربی.
-    عبدالواحد المراکشی، محی‌الدین (2006)، المعجب فی تلخیص أخبار المغرب من لدن فتح الأندلس إلى آخر عصر الموحدین، تحقیق صلاح‌الدین الهواری، الطبعه الأولى، بیروت، مکتبه العصریه.
-    العقیقی، نجیب (1964)، المستشرقون، بی‌جا، دارالمعارف بمصر.
-    یاقوت حموى، یاقوت بن عبدالله (1995)، معجم‌‌‌البلدان‏، 6 ج، ‏چ دوم، بیروت، دار صادر.
مقاله عربی
-    «اصول الفقه عند الظاهریه»، المنار، ش 401، 1333 ق.