Fotowat, the Social Face of Sufism in Azerbaijan (From the Fifth Century (AH) until the End of the Seventh Century (AH))

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor Al-Zahra University of Tehran

2 Associate Professor, Zanjan University

Abstract

The land of Azerbaijan, with its unique geography and history, has been the cultural center of Iran for many years. Before Islam, there was a mysterious intellectual background in this land; the effects and remnants of which appeared in the Islamic period in the form of mysticism and Sufism and continued until the Ilkhanid period and even increased. This study deems worthwhile due to the political and social conditions of Azerbaijan from the fifth to the seventh centuries (AH), in which the tendency towards Sufism was more prominent. As the findings revealed, the short period of the government, the political turmoil, lack of organizing the affairs by the court officials and the oppression of the Mongol rulers in this period resulted in the formation of popular movements and Sufism, characterized by fotowat (generosity), to confront with the political and social crises. They were organized in Akhian and Baba groups. In the second half of the seventh century (AH), the main body of Sufism in Azerbaijan was sharia-based and anti-oppression Sufism, which propagated Suhrawardiyya and Kabruyeh within itself and this feature was not seen in the Sufism of any other regions of Iran. The present article implemented a descriptive-analytical method to analyze the examples of the Fotowat movement in Azerbaijan until the end of the seventh century (AH).

Keywords

References

-     ابن‌اثیر، عزّالدین ابوالحسن (1385)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر.
-     ابن‌بزّاز اردبیلی (1371)، صفوه الصفا، ‌به تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، انتشارات زریاب.
-     ابن‌خرداذبه، عبیدالله بن عبدالله (1306)، المسالک و الممالک، به کوشش میخائیل یان دخویه، لیدن.
-     اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1340)، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران: بنگاه نشروترجمه.
-     افشاری مداینی، مهدی (1381)، فتوّت و اصناف فتوت و چهارده رساله، تهران، نشر چشمه.
-     افشاری، مهران (1382)، فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-     افلاکی، شمس‌الدین احمد (1375)، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
-     بایرام، میکائیل (1379)، اوحد الدین کرمانی و حرکت اوحدیه، ترجمه منصوره حسینی - داوود وفایی، تهران، نشر مرکز.
-     بدرجاجرمی، محمد بن بدر (1350)، مونس الاحرار، به اهتمام صالح طبیبی، تهران، انجمن‌آثار ملّی.
-     بناکتی، فخرالزمان (1348)، روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ، به کوشش جعفرشعار، تهران، انتشارات انجمن آثارملی.
-     تربیت، محمدعلی (1378)، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، ‌تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-     جامی، نورالدین عبدالرحمن (1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، به تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران، انتشارات اطلاعات.
-     جلالی مقدم، مسعود (1381)، «‌بابا فرج تبریزی»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، 11/1.
-     حشری‌، ملامحمدامین (1371)، روضه‌اطهار، ‌به کوشش عزیز دولت آبادی، تبریز،‌ انتشارات ‌ستوده.
-     درسار، معصومه (1396)، واکاوی جریان فتوت از آغاز تاپایان قرن هفتم ق، تهران، انتشارات فرهوش.
-     دوستی، حسین (1377)، سیری در احوال و آثار شیخ شهاب الدین محمود اهری، تهران، نشر مهر علی.
-     رازی، نجم‌الدین (1366)،مرصاد العباد، ‌به اهتمام محمدامین ریاحی، ‌تهران، شرکت انتشارات علمی‌فرهنگی.
-     رشیدالدین فضل‌الله (1373)، جامع التواریخ، به تصحیح محمّد روشن، تهران، نشرالبرز.
-     رضا، عنایت‌الله (1369)، «ابن خردادبه». دایره المعارف بزرگ اسلامی، چ سوم تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
-     ریاض، محمّد (1382)،فتوت‌نامه، تاریخ. آئین. آداب و رسوم، تهران، انتشارات اساطیر.
-     زامباور، ادوارد ریتر (1356)، نسب نامة خلف و شهریاران، ترجمه محمد جواد شکور، تهران، انتشارات خیام.
-     زرین‌کوب، عبدالحسین (1357)، جستجو در تصوف ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-     سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1362)، کلیات، به کوشش بهاء الدین خرمشاهی تهران، انتشارات امیرکبیر.
-     سلطان‌زاده، حسین (1364)، تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون، تهران، نشر آگاه.
-     سلمی، ابوعبدالرحمن (1397ق)، کتاب الفتوه، حققه و علق علیه الدکتور سلیمان آتش، آنقره.
-     شبستری، شیخ محمود (1365)، مجموعه آثار، به تصحیح دکتر صمد موحد، تهران، انتشارات طهوری.
-     الشیبی، کامل مصطفی (1964-1963م)، الصله بین التصوّف و التشیع، طبع الاولی، بغداد.
-     صرّاف، مرتضی (1352)، گردآورندة رسایل جوانمردان و مشتمل بر هفت فتوت‌نامه، تهران، انیستیتوی فرانسوی پژوهش‌های علمی در ایران.
-     عبادی مروزی، منصور بن اردشیر (1362)، مناق‌ الصوفیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، انتشارات مولی.
-     عروج‌نیا، پروانه (1383)، «بکتاش ولی»،دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج3/65.
-     عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری (1366)، تذکره‌الاولیاء، تصحیح دکتر محمد استعلامی، تهران، چ 5، انتشارات زوار.
-     عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری (1383)، منطق‌الطیر، ‌به تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارات سخن.
-     عفیفی، ابوالعلاء (1376)، ملامتیه و صوفیه و فتوّت، ترجمه نصرالله فروهر، تهران، نشر الهام.
-     عقیلی، سیف‌الدین حاجی بن نظام (1364)، آثارالوزراء، به تصحیح میر جلال‌الدین حسینی ارموی، تهران، انتشارات مؤسسه اطلاعات.
-     فائقی، ابراهیم (1394)، آذربایجان در مسیر تاریخ، تهران، نشر یاران.
-     کربلایی، حافظ حسین (1344-1349)، روضات‌الجنان و جنات‌الجنان، به کوشش و تصحیح جعفر سلطان‌القرائی، 2 ج، تهران، ‌بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-     کربن، هانری (1379)، انسان نورانی در تصوّف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهری‌نیا، تهران، انتشارات جامی.
-     گراوند، مجتبی و دیگران (1391)، «بررسی و تحلیل گفتمان فتوّت در تاریخ اسلام از سدة چهارم تا سدة هشتم هجری قمری»، مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، ش 15.
-     گولپینارلی، عبدالباقی (1379)، فتوّت در کشورهای اسلامی، ‌ترجمه دکتر توفیق سبحانی، تهران، نشر روزنه.
-     لویزن، لئونارد (1384)،میراث تصوّف، ترجمة مجدالدین کیوانی، تهران، نشر مرکز.
-     مستوفی، زین‌الدین بن حمدالله (1371)، ذیل تاریخ گزیده، به کوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار.
-     مشکور، محمّدجواد (1352)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم، تهران، انجمن آثار ملّی.
-     معین، محمّد (1380)،مجموعة مقالات، به کوشش مهدخت معین، تهران، انتشارات معین.
-     موتاب، احمد (1377)، آیین فتوت و جوانمردی پهلوانان آذربایجان، تبریز، انتشارات روان پویا.
-     موحّد، صمد (1381)،صفی‌الدین چهرة اصیل تصوّف آذربایجان، تهران، نشر طرح نو.
-     میرزا سمیعا (1368)، تذکره‌الملوک، به کوشش سید محمّد دبیرسیاقی با تعلیقات مینورسکی، تهران، امیرکبیر.
-     نسوی، محمد بن احمد (1384)، سیرت جلال‌الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، شرکت انتشارات علمی‌فرهنگی.
-     نوربخش قهستانی، سیدمحمد (1349)، سلسله‌الاولیاء، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، ‌مندرج در یادنامة‌ هانری کربن، تهران.
-     ولادیمیر تسف. (1365)، نظام اجتماعی مغول فئودالیسم خانه‌به‌دوشی، ترجمة شیرین بیانی، تهران، شرکت انتشارات علمی‌فرهنگی.
-     هاشم‌پور سبحانی، توفیق (1387)، «احمد یسوی»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 7/117.
-     هجویری، علی بن عثمان جُلّابی (1336)، کشف‌المحجوب، به اهتمام والنتین ژوکوفسکی، افست تهران، امیر کبیر.
-     هدایت، رضاقلی‌خان (1344)، تذکره ریاض‌العارفین، به کوشش محمد‌علی گرگانی، تهران، انتشارات محمودی.
-     هورست، والدمیر (1379)، تاریخ هنر، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، شرکت انتشارات علمی‌فرهنگی.
-      یوسفی حلوایی، رقیه (1381)، روابط سیاسی سلاجقة روم با ایلخانان، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-      Bayram, M. (1991), Ahi Evren ve AHỈ Teskilatinin Kurulusu, Konya.
Journal of Iranian Islamic Period History
Volume 11, Issue 24
September 2020
Pages 121-144

Files

History

  • Receive Date: 08 December 2019
  • Revise Date: 03 April 2020
  • Accept Date: 27 May 2020

Share

How to cite

Statistics