Study of Iranian reaction to the prevalence of foreign goods in the Qajar Era (1264-1324 AH)

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor, University of Tabriz

2 Ph.D. Student of History, University of Tabriz

Abstract

The era of the Qajar reign is one of the most important historical periods in Iran.This era has been the beginning of political, social, cultural, and economic developments in confrontation with West. It is during this period that western goods and machine products were launched to the markets bazaar of big and small cities of Iran for various reasons such as innovation in the production and superiority of technology and political-military superiority; and brought changes in the Iranians lifestyle.Some of these foreign products were welcomed and accepted from the beginning of the entry and supply in the markets of the country, others were gradually accepted by the time, and some of these products and goods were faced with popular protest and resistance.The way Iranian people encountered and dealt with these new material is what this paper has addressed.As a default, it can be claimed that Iranians of the mentioned era in the face of the flood of western goods and the social changes resulting from them showed different reactions, Which is categorized into two categories of positive reactions that means accepting these new elements and reacting negatively or resistance to the entry of these elements.
Based on the data of present research, which has been provided by the use of various library resources and descriptive-analytical method, one can conclude that accepting (positive reaction) or rejecting (negative reaction) the European goods, factors such as: unfamiliarity with new products, the sense of imposing these imported elements, the confrontation of these elements with the dominant cultural and religious habits and values in the society, economic benefits, and interference with native jobs and products have been effective.In fact, four social, cultural, economic and psychological factors have been effective in accepting or rejecting these new elements.

Keywords


الف) منابع اصلی
-   استرآبادنامه، (1348)، به کوشش مسیح ذبیحی، با همکاری ایرج افشار و محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات فرهنگ ایران‌زمین.
-   اصفهانی، محمدمهدی، (1368)، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، تصحیح منوچهر ستوده، چ 2، تهران: امیرکبیر.
-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان، (1367)، تاریخ منتظم ناصری، ج 3، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
-   اورسُل، ارنست، (1353)، سفرنامه اورسل، ترجمه­ی علی‌اصغر سعیدی، تهران: انتشارات زوار.
-   براون، ادوارد گرانویل، (1381)، یک­سال در میان ایرانیان، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نشر ماه ریز.
-   پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
-   تحویلدار اصفهانی، میرزا حسین، (1388)، جغرافیای اصفهان (جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصفهان)، به کوشش الهه تیرا، تهران: اختران.
-   جمالزاده، محمدعلی، (1384)، گنج شایگان، اوضاع اقتصادی ایران، چ 3، تهران: انتشارات سخن.
-   دالمانی، هانری رنه، (1335)، از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلى فره وشى‏، تهران: امیرکبیر.
-   دالمانی، هانری رنه، (1378)، از خراسان تا بختیاری، ج 1 و 2، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر طاوس.
-   رابینو، هـ.ل، (1357)، ولایات دارالمرز ایران گیلان، ترجمه جعفر خمامی­زاده، رشت: بنیاد فرهنگ ایران، کتاب­فروشی طاعتی رشت.
-   سپهر، عبدالحسین­خان، (1386)، مرآت الوقایع مظفری، ج 1، تصحیح عبدالحسین نوایى، ‏تهران: میراث مکتوب.
-   سپهر، محمدتقی لسان­الملک، (1377)، ناسخ التواریخ، ج 1، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
-   سدید­السلطنه کبابی، محمدعلی، (1363)، بندر­عباس و خلیج‌فارس (اعلام الناس فی احوال بندر­عباس)، به تصحیح احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
-   سرابى،‏ حسین­بن­عبدالله، (1361)، سفرنامه فرخ‏خان امین‏الدوله، مخزن­الوقایع‏، تصحیح کریم اصفهانیان و قدرت­الله روشنى‏، چ 2، تهران: اساطیر.
-   سوزوکی، شین جوء، (1393)، سفرنامه سوزوکی شین جوء (سفر در فلات ایران)، ترجمه­ی هاشم رجب‌زاده، تهران: انتشارات طهوری.
-   سیاح، محمدعلی، (1346)، خاطرات، به کوشش حمید سیاح به تصحیح سیف­الله گلکار، تهران: ابن­سینا.
-   شودزکو، الکساندر، (1354)، سرزمین گیلان، ترجمه سیروس سهامی، تهران: پیام.
-   شیرازی، میرزا صالح (1362)، گزارش سفر میرزا صالح شیرازی، ویرایش همایون شهیدی، تهران: راه نو، چاپخانه سپهر.
-   صدرالواعظین اصفهانی، جمال‌الدین [چاپ­سنگی]، (۱۳۱۸ قمری)، لباس التقوی، شیراز: دار‌الطباعه محمدی.
-   ضرابی، عبدالرحیم، (2536 شاهنشاهی)، تاریخ کاشان، چ 3، تهران: امبیرکبیر.
-   فرهادمیرزا، (1366)، سفرنامه فرهادمیرزا، تصحیح غلام­رضا طباطبایى­مجد، تهران‏: مؤسسه مطبوعاتى علمى‏.
-   فلاندن، اوژن، (1324)،سفرنامه اوژن فلاندن به ایران در سالهای 1841-1840، ترجمه­ی حسین نورصادقی، چ 2، تهران: چاپخانه روزنامه­ی نقش جهان.
-   کارلاسرنا، (1363)، مردم و دیدنیهای ایران (سفرنامه کارلاسرنا)، ترجمه­ی غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
-   کتابچه و نظامنامه قواعد مقننه و قانون صحیحه شرکت اسلامیه [چاپ­سنگی]، (1319 قمری)، اصفهان: بی‌نا.
-   کرزن، جرج.ن، (1362)، ایران و قضیه ایران، ترجمه­ی غلامعلی وحید مازندرانی، ج 1 و 2، چ 2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-   گوبینو، ژوزف آرتور، (1383)، سه سال در آسیا: سفرنامه کنت دوگوبینو، ترجمه­ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر قطره.
-   مراغه­ای، زین‌العابدین (1388)، سیاحتنامه ابراهیم بیگ، به کوشش محمدعلی سپانلو، تهران: نشر آگه.
-   مستوفى، عبدالله، (1384)‏، شرح زندگانى من‏، ج 1، چ 5، تهران: انتشارات زوار.
-   مکنزی، چارلز فرانسیس (1359)، سفرنامه شمال: گزارش چاربز فرانسیس مکنزی اولین کنسول انگلیس در رشت از سفر به مازندارن و استرآباد، به کوشش: منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران: نشر گستره.
-   واتسن، رابرت گرنت، (بی­تا)، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858، ترجمه­ی غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات سخن.
-   وامبری، آرمین، (1381)، زندگی و سفرهای وامبری: دنباله سیاحت درویش دروغین، ترجمه­ی محمد حسین آریا، چ 2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-   ویشارد، جان، (1363)، بیست سال در ایران، ترجمه­ی علی پیرنیا، تهران: موسسه انتشارات نوین.
-   یوشیدا، ماساهارُو، (1373)، سفرنامه یوشیدا ماساهارُو، ترجمه­ی دکتر هاشم رجب زاده، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
-    Bird Isabella, (1988), Journeys in Persia and Kurdistan, 2 vols. Vol 1, 1891; reprint ed. London.
-    Stuart, Colonel Charles (1854), Journal of a residence in northern Persia and the adjacent provinces of Turkey, London: bentely.
ب) تحقیقات
-   ابوطالبی، مهدی، (1395)، عالمان شیعه و صیانت از سرمایه‌های ملی، تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
-   آزاد ارمکی، تقی، (1387)، جامعه‌شناسی فرهنگ، تهران: نشر علم.
-   اشرف، احمد، (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه­داری در ایران، دوره قاجاریه، تهران: انتشارات زمینه.
-   آشوری، داریوش، (1380)، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، چ1 (ویراست سوم)، تهران: نشر آگه.
-   بهار، محمدتقی(ملک­الشعرا)، (2535)، سبک­شناسی (یا تاریخ تطور نثر فارسی)، ج 3، چ 4، تهران: امیرکبیر.
-   راوندى‏، مرتضى، (1382)، تاریخ اجتماعى ایران‏، ج 7، چ 2، تهران: انتشاراتنگاه‏.
-   سوداگر، محمدرضا، (١٣٥٧)، رشد روابط سرمایه‌داری در ایران، تهران: بی‌نا.
-   شمیم، علی­اصغر، (1384)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار قرن سیزدهم و نیمۀ اول قرن چهاردهم، چ3، تهران: انتشارات زریاب.
-   شهری، جعفر، (1369)، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، ج 2، چ 2، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
-   عبداله­یف، فتح‌الله، (1336)، مناسبات روسیه و ایران و سیاست انگلستان در ایران، ترجمه­ی غلامحسین متین، تهران: انتشارات ستاره.
-   عضدانلو، حمید، (1384)، آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: نشر نی.
-   عیسوی، چارلز، (1362)، تاریخ اقتصادی ایران (عصرقاجار، 1332 – 1215 ﻫ ق)، مترجم یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
-   فشاهی، محمد­رضا، (1360)، تکوین سرمایه­داری در ایران، بی­جا: انتشارات گوتنبرگ.
-   فوران، جان، (1389)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه­ی احمد تدین، چ 10، تهران: انتشارات رسا.
-   کسروی، احمد، (بی­تا)، تاریخچۀ چپوق و غلیان، چ2، بی­جا: نشر مؤسسه مطبوعاتی شرق.
-   لمبتون، آن.ک.س، (1385)، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه یعقوب آژند، چ 3، تهران: امیرکبیر.
-   محبوبی اردکانی، حسین، (1370)، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج 1، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   وحدت، فرزین، (1390)، رویارویی فکری ایرانیان و مدرنیت، ترجمه­ی مهدی حقیقت­خواه، چ 3، تهران: انتشارات ققنوس.
ج) مقالات
-   ابوالحسنی (منذر)، علی، «مروری بر اندیشه و سیره سیاسی صاحب عروه»، فصلنامه تاریخ معاصر، شماره 42، 1386، صص 204-133.
-   بی­نا، «سابقه تمدن جدید در ایران: آبله کوبی در ایران»، مجله یادگار، سال 4، شماره 3، آبان 1326، صص 72-68.
-   رهدار، احمد، «کلیاتی درباره غرب‌شناسی علمای شیعه با تکیه بر تحولات تاریخ معاصر ایران»، رواق اندیشه، شماره 4، آبان 1384، صص 59-36.
-   زاهد زاهدانی، سعید و سعیده گروسی، «هیأت­های مذهبی و تشکیلات صنفی به‌مثابه سازمان‌های غیردولتی»، مطالعه موردی دوره­ی قاجار، مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره 2، شماره 31-30، پاییز و زمستان 1381، صص 244-215.
-   زرگری­نژاد، غلامحسین، «ارشاد العباد الی عمارة البلاد رساله‌ای در دفاع از اقتصاد ملی در دورۀ قاجار»، فرهنگ توسعه، شماره 1، شهریور ۱۳۷۱، صص 29-22.
-   فاضلی، نعمت‌الله، «مقاومت فرهنگی در برابر نوآوری‌ها و فناوری‌های تازه در ایران»، رشد علوم اجتماعی، دوره­ی 11، شماره­ 1، پاییز 1386، صص 9-5.
-   گفتگو جنیفر اسکارس با سامان صفرزایی، «دختر ناصرالدین‌شاه پیشگام تغییر لباس زنان قاجار شد»، سایت تاریخ ایرانی، 11 اردیبهشت 1391، لینک مطلب:
-   محمدی، سید بیوک و ناهید مؤید حکمت، «بررسی واکنش‌های ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب»، دو فصلنامه غرب­شناسی بنیادی، سال 4، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صص 111-81.
د) روزنامه­ها
-   روزنامه احتیاج (1316 قمری) سال 1، شماره 1، 3.
-   روزنامه ثریا (1316 قمری)سال 1، شماره 6، 13، 17، 18، 20، 25، 27، 33، 46.
-   روزنامه حبل‌المتین (1324 قمری) سال 13 ، شماره 33.
-   روزنامه کمال(1317 قمری) سال 1، شماره 2، 8.
-   روزنامه کمال (1318 قمری) سال 1، شماره 2، 18.
-   روزنامه وقایع اتفاقیه، پنجشنبه 24 رمضان سال (1267 قمری)، شماره 25.
-   روزنامه وقایع اتفاقیه، پنجشنبه 3 رمضان سال (1267 قمری)، شماره 22.