پیامدهای اشغال ایران در جنگ جهانی دوم بر اقتصاد صنعتی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

هجوم نیروی انگلیس، شوروی و آمریکا در شهریور 1320 (اوت 1941م.) به ایران و استعفای رضاشاه، منجر به ورود این کشور به جنگ ناخواسته‌ای گردید که تبعات مختلفی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در پی‌داشت و این تبعات اثر عملی خود را به سرعت در وجوه مختلف جامعه نشان داد. در این تحقیق، تسلط دول خارجی بر صنایع کشور به‌عنوان نمونه‌ای از این تبعات مورد ارزیابی و پژوهش قرار گرفته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که پیامدهای حضور متفقین بر اقتصاد صنعتی ایران چه بود؟ بر اساس یافته‌های پژوهش، متفقین با انعقاد پیمان سه جانبه، زمینه دخالت مستقیم خود را در امور مربوط به صنایع ایران فراهم نمودند که این مداخله موجب تعطیلی برخی از کارخانجات، عدم فروش محصولات تولیدی و ظلم و اجحاف به طبقه کارگر صنعتی گردید و نهایتاً منجر به بروز بلواها و اعتصابات متعدد کارگری شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The consequences of the industrial economy of Iran's occupation of Iran during World War II

نویسندگان [English]

  • marjan borhani 1
  • Mohammad Tayebi 2
1 PHD history of university shahid beheshti
2 Associate Professor of History of Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

The invasion of Britain, the Soviet Union and the United States in Iran in September 1320 and the resignation of Reza Shah Led to the country's unwanted war that has had various consequences in the political, economic and social fields, and the consequences of its practical effect quickly showed in various aspects of society. In this research, the dominance of foreign governments on the country's industries has been evaluated as an example of these consequences. The present paper, by descriptive-analytical method and using archival documents, seeks to answer the following question: What were the consequences of the Allied presence on the industrial economy in Iran. According to the research findings, the Allies, by concluding a tripartite agreement, provided their direct involvement in the affairs of the Iranian industries, which resulted in the closure of some factories, the failure to sell manufactured products and oppression to industrial workers, and eventually Led to the emergence of numerous barracks and strikes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • World War II
  • the Allies
  • industry
  • labor strikes
   سازمان اسناد ملی ایران
   شماره مدرک240010703،محل در آرشیو 702ط1آآ1، سند شماره103.
   شماره مدرک24002859، محل در آرشیو 403ث1آآ1، سند شماره 18.
   شماره مدرک 2049-293، محل در آرشیو نامشخص، سند شماره5.
   شماره مدرک 4712-293، محل در آرشیو نامشخص، سند شماره2.
   شماره مدرک 4712-293، محل در آرشیو نامشخص، سند شماره1.
   شماره مدرک 2049-293، محل در آرشیو نامشخص، سند شماره33.
   شماره مدرک 2049-293، محل در آرشیو نامشخص، سند شماره 22.
   مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران.
   سال 1318، کارتن16، پرونده31، شماره سند2.
   سال1318، کارتن16، پرونده35.2، شماره سند118.
   سال1319، کارتن25.1، پرونده14، شماره سند126.
   سال1319، کارتن25.1، پرونده26، شماره سند70.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند101.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند104.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند106.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند107.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند108.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند109.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند110.
   سال1320، کارتن16، پرونده56، شماره سند111.
   سال1320، کارتن52، پرونده178، شماره سند2.
   سال1320، کارتن53، پرونده15، شماره سند26.
   سال1320، کارتن53، پرونده91، شماره سند2.
   سال1322، کارتن12، پرونده54، شماره سند15.
   سال1322، کارتن53، پرونده15، شماره سند.53
کتاب‌ها
   آدمیت، فریدون (1348)، امیرکبیر و ایران، تهران، نشر خورازمی.
   آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نشر نی.
   ایران در اشغال متفقین مجموعه اسناد و مدارک 1318تا 1321، (1371)، به کوشش صفاءالدین تبراییان، تهران،  نشر دیبا.
   بنی صدر، ابوالحسن (1356)، نفت و سلطه، تهران، نشر مصدق.
   تفرشی، مجید و محمود طاهر احمدی (1371)، گزارش‌های محرمانه شهربانی 26-1324، جلد 1، تهران، نشر سازمان ملی اسناد.
   جمالزاده، محمدعلی (1384)، گنج شایگان، تهران، نشر سخن.
   خامه‌ای، انور (1372)، خاطرات سیاسی دکتر انور خامه‌ای، تهران، نشر گفتار.
   خامه‌ای، انور (1381)، سال‌های پر آشوب، تهران، نشر فرزان روز.
   خلیلی­خو، محمد رضا (1373)، توسعه و نوسازی ایران در دوره رضا شاه، تهران، جهاد دانشگاهی.
   زنگی آبادی، فریبا (1387)، سیر تحول نساجی در ایران از آغاز تا کنون، کرمان، نشر ودیعت.
   زهیری، علیرضا (1379)، عصر پهلوی به روایت اسناد، قم، دفتر نشر و پخش معارف.
   عیسوی، چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران، قاجاریه1215- 1332، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر گستره.
   فاتح، مصطفی (1335)، پنجاه سال نفت ایران، تهران، نشر شرکت سهامی چهر.
   فلور، ویلم (1371)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران (اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، نشر توس.
   محبوبی اردکانی، حسین (1357)، تاریخچه مؤسسات تمدنی جدید در ایران، جلد2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
   والسیلیف، الکسی (1358)، مشعل‌های خلیج فارس، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، نشر کتابهای جیبی.
مقالات
   احتشامی، ابوالحسن (دی 1321)، «کارخانجات نساجی»، مجله اقتصاد، اداره انتشارات و مطبوعات وزارت بازرگانی پیشه و هنر، سال پنجم، شماره دهم.
   رشیدی، علی (اسفند 1370)، «اوضاع اقتصادی و سیاست‌های پولی و ارزی ایران در سالهای جنگ جهانی دوم»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 54.
   سیمبر، فرشید (خرداد1387)، «هشتاد سال امتیاز نفتی»، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، سال 7، شماره 69.
   شجاعی دیوکلائی، سیدحسن (تابستان 1389)، «پیامدهای جنگ جهانی دوم بر سیاست صنعتی سازی در ایران»، فصلنامه تاریخ ایران، شماره 65.
   صدر نبوی، رامپور (1369)، «وضع صنایع ایران در جنگ دوم جهانی»، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره 18.
   «صنعت قند سازی»، نامه اقتصاد و بازرگانی، اداره نشریات وزارت بازرگانی و پیشه و هنر، تهران، شهریور و مهر 1321.
   کسمائی، علی اکبر (دی 1321)، «اقتصاد و جنگ»، مجله اقتصاد، اداره انتشارات و مطبوعات وزارت بازرگانی پیشه و هنر، سال پنجم، شماره دهم.
   کیوانی، فرخ (دی 1321)، «کارخانجات گلیسیرین و صابون»، مجله اقتصاد، اداره انتشارات و مطبوعات وزارت بازرگانی پیشه و هنر، سال پنجم، شماره دهم.
مطبوعات
   اطلاعات، شماره 3802، 1 اسفند 1320.
   اطلاعات، شماره 5155، 5 اردیبهشت 1322.
   اطلاعات، شماره 6057، 26 اردیبهشت 1325.
   باختر، شماره 266، 9 اردیبهشت 1323.
   جبهه، شماره 160، 5خرداد1325.
   داد، شماره266، 6 مهر1323.
   رعد امروز، شماره 144، 7 اردیبهشت 1323.
   صدای ایران، شماره 81، 28 خرداد 1321.
   ظفر، شماره 397، 21 آبان 1325.
   ندای حقیقت، شماره14،4 بهمن1324.