2024-03-29T09:40:25Z
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1266
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
بررسی اسنادی وضعیت اموال دولتی (بیوتات سلطنتی) در دورۀ احمدشاه قاجار (مطالعۀ موردی: کاخ گلستان)
سیدمسعود
سیدبنکدار
وحید
امامی جمعه
عنوان اموال دولتی اصطلاح تازهای بود که پس از پایان استبداد صغیر و بهمنظور نظارت دقیق به تمامی اموال دولت ایران اعم از دستگاه سلطنت و دولت آن اطلاق شد. به عبارت دیگر، این اصطلاح برخلاف گذشته، اموال اختصاصی پادشاه را نیز در بر میگرفت. پیش از این، اصطلاح متداول برای این اموال واژۀ بیوتات سلطنتی بود. پس از این تغییرات، در مکاتبات رسمی از عنوان اموال دولتی استفاده میشد؛ اما عنوان ریشهدار بیوتات سلطنتی همچنان متداول بود. بیوتات مجموعهای از واحدهای خدماتی دربار و مسئول رسیدگی به امور شخصی شاه بود که از دورههای پیش از سلسلۀ قاجاریه نیز در دربارِ حکومتها فعالیت میکردند و هر بخش از بیوتات متناسب با وظایف خود، اموالی در اختیار داشتند. دربار و بیوتات دورۀ قاجاریه که مسئول نگهداری اموال ارزشمند دربار بود، در کاخ گلستان قرار داشت و تشکیلات گذشته با تغییراتی نوین متناسب با نیازهای دورۀ قاجار شکل گرفتند. انتظام شکلگرفته در بیوتات از دورۀ مظفری به بعد نابسامان شد. در دورۀ احمدشاه نیز وضعیت اموال دولتی و نفیس کاخ گلستان و بیوتات نامناسب بود و صاحبجمعان مسئولیت خود را بهدرستی انجام نمیدادند و گاه خود جزو سارقین اموال دولتی بودند. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از اسناد تاریخی، وضعیت این اموال را در دورۀ احمدشاه بررسی کند و مشخص نماید اقدامات صورتگرفته توسط اهرمهای نظارتی برای حفظ این اموال تا چه میزان موفقیتآمیز بوده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، کتابخانهای و تطبیق و تحلیل منابع، بهویژه منابع اسنادی بوده است. در این تحقیق تاریخی، پس از جمعآوری اطلاعات لازم، به سازماندهی اطلاعات و تجزیهوتحلیل آنها پرداخته شده است.
اموال دولتی
بیوتات سلطنتی
کاخ گلستان
احمدشاه
محاسبات بیوتات
2019
12
22
1
32
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10345_29f3acb721fae1e510f251ebfe5dfb05.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
تأثیرات اقتصادی جنگ جهانی دوم بر بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان (بر اساس آرشیو سازمان اسناد ملی ایران)
محمد جعفر
چمنکار
جزایر و بنادر خلیج فارس و دریای عمان در زمینه صادرات و واردات انواع کالا، نقش حیاتی را در اقتصاد ایران عصر پهلوی اول ایفا میکردند. با اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، کرانهها و پس کرانههای شمالی خلیج فارس و دریای عمان در سیطره کامل متفقین قرار گرفت. این فرایند مجموعه پیامدهای منفی را بر ساختار اقتصادی سرزمینهای جنوبی ایران تحمیل نمود. هدف از این پژوهش، شناخت نتایج سوء و ویرانگر جنگ جهانی دوم بر حیات اقتصادی این حوزه آبی استراتژیک با تکیه بر مطالعه دادههای اسنادی آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی، نشریات نظامی، اقتصادی و روزنامههای گوناگون ایران در این دوره میباشد. موقعیت ژئوپولتیک ایران و خلیج فارس سبب گردید تا ایران در موقعیت دشوار و حساسی در معادلات جهانی قرار گیرد. براین اساس به عنوان یکی از عمدهترین گذرگاههای انتقال تجهیزات به اتحاد شوروی انتخاب گردید. در تمام مدت جنگ بینالمللی دوم، عناصر نظامی آمریکا و انگلستان، حضوری فعال و فراگیر در جزایر و بنادر شمال و جنوب خلیج فارس و دریای عمان داشته و در حقیقت عملاً دولت ایران را از هر گونه قدرت مانور واقعی و سیاست نفوذ منطقهای محروم نموده بودند. این وضعیت، تبعات منفی اقتصادی حضور بیگانگان را تشدید مینمود.
ایران
جنگ جهانی دوم
خلیج فارس و دریای عمان
جزایر و بنادر
اقتصاد
پیامدها
2019
12
22
33
59
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10346_ad1060db94b2012112ece7604f9c89f0.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
مفهوم انسان کامل و امکان حکمرانی آن در اندیشه سیاسی عرفای ایرانی سده نهم هجری
ولی
دین پرست
علیرضا
کریمی
ناصر
صدقی
علی
قانعی زوارق
با سقوط خلافت عباسی عرفا و علمای مسلمان، اندیشههای جدیدی را در باب حکومت و مشروعیت ابراز کردند. آنان تحت تأثیر اندیشه وحدت وجود ابن عربی، اندیشههایی در باب انسان کامل و مقام خلیفه الهی انسان بیان نمودند. در قرن نهم هجری در دیدگاه عرفا، انسان بهعنوان جلوهای از حضرت حق و بهعنوان بالاترین تجلی خدا مطرح و جایگاه شریفی پیدا کرد. در تفکر آنان پیامبر(ص) و بعد از ایشان ائمه شیعه (ع) و در عصر غیبت اولیای الهی بهعنوان مصادیق انسان کامل و جانشین خدا بر روی زمین معرفی شدند. بدینسان شکل جدیدی از مشروعیت سیاسی در امر حکومت مطرح شد. سردمداران این جریان فکری عرفایی همچون ابن ترکه اصفهانی، شاه نعمت الله ولی، خواجه محمد پارسا، عبدالرحمن جامی و پیر جمال اردستانی بودند، آنان انبیا و اولیاء الهی را بهعنوان انسان کامل شایسته تشکیل حکومت دانسته و در نبود آنان سلاطین زمان را جانشین خدا بر روی زمین معرفی کردند. برخی نیز خود را همان انسان کامل معرفی و مدعی حکومت شدند. بدین شکل با طرح اندیشه انسان کامل و مقام خلیفه الهی در آثار خود، باعث انسجام اندیشه عرفانی شدند. در این مقاله دیدگاه دو طیف از عرفا نسبت به مقام انسان کامل و رویکردشان به امر حکومت به شیوه تحلیلی و توصیفی با استناد بر منابع تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است و با طرح این سؤالات که چه عواملی باعث طرح اندیشه حاکمیت انسان کامل گردید؟ و این اندیشه تا چه اندازهای موفقیت بدست آورده است؟ بر این مدعاست که اندیشه انسان کامل از سوی عرفای ایرانی در شرایط زمانی مطرح شد که خلافت عباسیان سقوط کرده، در نتیجه خلاء مشروعیت سیاسی فضا را برای بروز اندیشههای جدید از جمله اندیشه حاکمیت انسان کامل فراهم ساخته بود. و در نتیجه نشان داده شده که عرفا با طرح این اندیشه جایگزینی فراتر از خلافت عباسی در امر مشروعیت سیاسی پیدا کردند.
عرفا
انسان کامل
اندیشه سیاسی
ایران
قرن نهم هجری
2019
12
22
61
86
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10347_13596a5af88c5b5d18791e2641cd8346.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
بررسی واکنشهای ایرانیان نسبت به رواج کالا و محصولات خارجی در عصر قاجار (سالهای 1324-1264 هجری قمری)
محمد
سلماسی زاده
سجاد
برزگر هفشجانی
در دوران حکومت قاجاریه بهویژه در نیمهی دوم سده نوزدهم کالاها و تولیدات خارجی به دلایل مختلفی نظیر نوآوری در تولید و برتری تکنولوژی و تفوق سیاسی- نظامی و غیره روانه بازار شهرهای بزرگ و کوچک ایران شد و موجد تغییراتی در سبک زندگی ایرانیان گردید. برخی از این محصولات خارجی از ابتدای ورود و عرضه در بازارهای کشور مورد استقبال و پذیرش مردم قرارگرفتند، برخی دیگر بهمرور زمان پذیرفته شدند و تعدادی از این تولیدات و کالاها هم با اعتراض و مقاومت مردمی روبهرو گردیدند. از اینرو چگونگی مواجهه و برخورد جامعهی ایران با محصولات ماشینی جدید موضوع و سؤال مورد مطالعه این مقاله خواهد بود.اطلاعات این پژوهش از دادههای منابع مختلف کتابخانهای استخراج گردیده و به روش عمدتاً مرسوم در تحقیقات تاریخی، یعنی به صورت توصیفی- تحلیلی به بررسی چرایی و چگونگی کنشها و واکنشهای ناشی از این رخداد پرداخته است.بر پایه اطلاعات پژوهش حاضر میتوان چنین استنتاج کرد که در پذیرش (واکنش مثبت) یا عدم پذیرش (واکنش منفی) تولیدات و کالاهای جدید اروپایی عواملی همچون: ناآشنایی مردم با محصولات جدید، احساس تحمیلی بودن این عناصر وارداتی، تعارض این عناصر با عادتها و ارزشهای فرهنگی و دینی غالب در جامعه، بهاء و منفعت اقتصادی و تداخل با مشاغل و تولیدات بومی اثرگذار بوده است. در حقیقت، چهار عامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانشناختی در پذیرش یا نفی این عناصر تازه و نو مؤثر بوده است.
قاجاریه
تولیدات و محصولات خارجی
واکنش ایرانیان
پذیرش
نفی عقلانی
نفی ایدئولوژیک
2019
12
22
87
115
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10344_a94a6c88b293fb52fc2cce96c68ef419.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن در ایران سال 1297-1296 ش/ 1918-1917 میلادی
میثم
صاحب
علی اکبر
کجباف
مرتضی
دهقان نژاد
ایرانیان در طول تاریخ بهصورت متناوب با قحطی و کمبود ارزاق مواجه بودهاند. در این سالیان متمادی، عوامل متعددی بر بحران ارزاق تأثیر گذاشته که میتوان در یک نگرش کلی این عوامل را به طبیعی و انسانی (داخلی و خارجی) تقسیم کرد. از میان عوامل انسانیِ داخلی که نقش مهمی در بحران ارزاق عمومی (در اسناد، بیشتر با عناوین غله و نان آمده است) داشتهاند، عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در سالهای 1297 و 1296ش بسیار قابل تأمل است؛ چرا که اقدامات این گروهها تأثیر قابل توجهی بر قحطی ارزاق و سایر مشکلات اجتماعی- اقتصادی بر جای نهاد. این پژوهش با هدف تبیین یکی از عوامل مؤثر در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن، با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است تا مشخص سازد عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی چه نمودهایی در بحران ارزاق در سالهای 1297- 1296ش داشت؟ و این عملکرد چه پیامدهایی بهدنبال داشت؟
ملاکین
مسئولین حکومتی
بحران ارزاق
غله
قحطی
جنگ جهانی اول
2019
12
22
117
142
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10348_00eaac74f6dcc1e59b85c86fadb71b1f.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1398
10
21
زمینههای دیرپایی حکومت دودمانهای محلی اتابکان لرکوچک و اردلان
علی
قاسمی
علی
طاهری
نگاهی به تحولات سیاسی تاریخ ایران پس از اسلام نشان میدهد که دوران حکمرانی دودمانهای محلی ایرانیتبار اتابکان لرکوچک(550-1006 ﻫ.ق) و اردلان(564-1284 ﻫ.ق)- در مقایسه با بسیاری از خاندانهای حکومتگر مرکزی و محلی- از دوام و پایداری سیاسی بیشتری برخوردار بوده است. بر این اساس، مقالهی پیشرو با رویکردی تطبیقی- تاریخی و با تحلیل منابع و مدارک تاریخی، در پی تبیین زمینههای دیرپایی دودمانهای محلی اتابکان لرکوچک و اردلان است.نتیجهی پژوهش نشان میدهد که دربارهی دوام و ثبات بیشتر فرمانروایی خاندانهای مذکور، باید تأکیدی اساسی بر روی عامل جغرافیایی کرد. شرایط جغرافیایی مناطق لرستان و کردستان موجب سختگذری این نواحی، امکان ساخت دژهای دفاعی استوار و بهرهگیری از موقعیت سوقالجیشی این نواحی- به ویژه در دورههای متأخرتر- را فراهم ساخته بود. همچنین، تحت تأثیر جغرافیای این مناطق، اساس ساختار اجتماعی بر مبنای نظام ایلیاتی شکل گرفته بود که جمعیت عمدهی آن را ایلات لر و کردی تشکیل میدادند که با حاکمان محلی پیوندهای قومی و فرهنگی داشتند؛ و بنابراین، بیشترین حمایت را از آنها به عمل میآوردند. از سوی دیگر، این موضوع سبب بذل توجه بیشتر و انجام اقدامات رفاهی و عمرانی گستردهتر توسط حکام این سلسلهها میشد، که نتیجهاش افزایش مشروعیت این دودمانهای محلی بوده است.سرانجام، اجرای سیاستهایی مانند اعلام تابعیت بههنگام نسبت به قدرتهای بزرگتر و گهگاهی انجام وصلتهای سیاسی نیز، بر وضعیت پایداری سیاسی و مصونیت آنها در برابر خطرات احتمالی میافزود.
دیرپایی
جغرافیای طبیعی
جغرافیای سیاسی- اجتماعی
اتابکان لرکوچک
اردلان
2019
12
22
143
170
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_10349_0950005be184be2f9ce36f1565c16d47.pdf