دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
بازتاب تغییر معیشت مغول در معماری عصر ایلخانان
1
19
FA
چکیده
خواست اصلی این مقاله ارائه نظرهایی در جهت تطبیق معماری بناهای اواخر دوره ایلخانان با تمایلات کوچرویی است. ساکنان آسیای مرکزی از دیرباز چندین بار به صورت مهاجر یا مهاجم به سرزمینهای همجوار خود وارد شدند. مغولان آخرین گروه از مهاجرینی بودند که پس از ترک مأوای خود، به سرزمینهای چین و ایران رهسپار شدند. تعامل ساکنان سرزمینهای جدید با مهاجمین تاثیرات متقابلی به همراه داشت. مطالعه معماری و شهرسازی عصر ایلخانان و تغییر معیشت آنان دریچهای به تاثیرات متقابل ساکنان بومی ایران و مهاجمین مغول است. از یک سو معماری این دوره دچار تحولی شگرف گردید، به طوری که برخی از اندیشمندان معماری قرون هفتم و هشتم هجری را عصر شکوفایی معماری و شهرسازی میدانند و از سوی دیگر ابنیه این دوره، نشانگر تحول اجتماعی مغولان در ایران است. مسأله پژوهشی این مقاله بررسی سیر استحاله فکری کوچرویی به یکجانشینی و انعکاس تفکر کوچرویی بر بنیان شهرها و معماری دو مجموع عمرانی شنب غازان و مجموعه سلطانیه است، که با استمداد از منابع تاریخی سعی بر تبیین آن دارد.
کلید واژهها: مغول,ایلخانان,غازان,اولجایتو,سلطانیه,یکجانشینی
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1051.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1051_0ce14958e33c5b3aa116d019a0ad13af.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
بازتاب هنر و اندیشه ساسانیان در هنر عهد آل بویه: هنر معماری و فلزکاری
21
53
FA
چکیده
هنر و معماری یکی از مهمترین عناصر فرهنگ مادی هر سرزمین است که از عوامل گوناگونی چون: احکام دینی، سنتهای قومی و ملی، محیط جغرافیایی و ورود فرهنگهای ملتهای دیگر تأثیر میپذیرد. به دنبال گشوده شدن ایران توسط مسلمانان و گرویدن اکثریت ایرانیان به دین اسلام، فرهنگ و هنر ایرانی دچار تغییر و دگرگونی گردید. اما از سده چهارم ق. بر اثر تلاشهای ایرانیان به ویژه حکام آل بویه سرزمینهای ایرانی در مرکز، جنوب و غرب ایران استقلال سیاسی و فرهنگی خود را از دستگاه خلافت به دست آوردند و جنبههایی از تمدن ایرانی دوباره احیا شد و فنون و صنایع ایرانی فرصت تداوم، پیشرفت و توسعه یافت. هنر در این زمان هر چند تا حدی تحت تأثیر اسلام قرار گرفت، اما نیاز به تداوم هنر و صنایع و نیز کوششی که در حفظ و احیای آثار ملی و سنتهای باستانی در میان ایرانیان تا سدههای چهارم و پنجم وجود داشت، به ویژه هنرهایی نظیرمعماری و فلزکاری را بشدت متأثر از هنر باستان و به ویژه دوره ساسانی ساخت. در این پژوهش تلاش شده تا با استفاده از رویکرد تاریخی و روش تحلیلی و توصیفی به بازتاب هنر دوره ساسانی در هنر معماری و فلز کاری عهد آل بویه پرداخته شود و میزان و زمینههای تأثیرپذیری آن از هنر و اندیشه باستانی ایران تعیین گردد.
کلید واژهها: آل بویه,ساسانیان,هنر,اندیشه ایرانی,معماری,فلزکاری
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1052.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1052_80f25669a69933854d7964ed6e5a121a.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
نادرشاه افشار و سیاست تقویت نیروی دریایی در خلیج فارس
55
70
FA
چکیده
مطمئناً دوره حکومت نادرشاه از جمله دورههای سرنوشت ساز تاریخ ایران و شخص وی از بلند آوازهترین فرمانروایان این مرز و بوم بوده است. اهمیت نادر تنها به دلیل دفع فتنه افغان و اعاده استقلال و تمامیت ارضی ایران نیست، بلکه به اقدامات آینده نگرانه وی نیز مربوط است، که از اقدامات بسیار مهم نادر تشکیل نیروی دریایی است. مقاله حاضر با توجه به اندیشه جهانمدارانه نادر و تلاش وی برای تبدیل ایران به قدرتی دریایی، به اهمیت این اقدام دور اندیشانه و بسیار مهم نادر و به فراز و نشیبهای این طرح بلند پروازانه و ناکام تاریخ ایران میپردازد و علل شکست آن را بررسی میکند.
کلید واژهها: نادرشاه,نیروی دریایی,کشورهای اروپایی,جمال بیگ
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1053.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1053_e1345391f1f1b947ba71c2d60558be04.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
روابط اتابکان آذربایجان و گرجیها در دوره شمسالدین ایلدگز
71
88
FA
چکیده
مناطق مسلماننشین آذربایجان و ارّان به سبب مجاورت با سرزمینهای مسیحینشین گرجستان و ارمنستان و تمایل سلاطین سلجوقی به گسترش متصرفات خود و کسب غنائم، موقعیت سوقالجیشی حساسی در منطقه قفقاز داشتند؛ و همیشه در معرض درگیری و تهاجم طرفین بودند. جنگهای میان اتابکان آذربایجان و گرجیان همواره بر سر تصاحب دو شهر «آنی» و «دوین» به عنوان شاهراه تجاری منطقه قفقاز صورت میگرفت. قرار گرفتن این دو شهر پر ثروت مسیحینشین در مسیر راههای امپراتوری بیزانس و جادههای بازرگانی عصر خلفای عباسی، عامل مهم جنگهای حاکمان مسلمان آذربایجان و ارّان با حاکمان گرجی بود. غلیان احساسات ناشی از جنگهای صلیبی و قدرت گرفتن پادشاهان گرجی، بر این امر دامن میزد و جبهه دیگری از جنگهای مذهبی را در این منطقه ایجاد کرد. همچنین پادشاهان «بگراتی» گرجستان، که از همان ابتدای تاسیس سلطنت شان همواره با شورشهای داخلی از سوی اعیان و اشراف زمیندار گرجستان مواجه بودند، برای سرپوش گذاشتن بر مسائل داخلی فوق همواره سیاست تجاوز و تعرض بر مرزهای همسایگانشان را در پیش میگرفتند، تا توجه اشراف زمیندار را از پرداختن به مسائل داخلی باز دارند. هدف پژوهش حاضر شناسایی و بررسی مهمترین عوامل بروز درگیریهای اتابکان آذربایجان و گرجیها در دوره حکمرانی اتابک شمسالدین محمد ایلدگز موسس این حکومت است.
کلید واژهها: اتابکان آذربایجان,اتابک شمس الدین ایلدگز,بگراتیان گرجیها,سلاجقه,گرجیها
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1054.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1054_2474e4d45f54cf5e1c6931fae3dbd787.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
اندیشه اتحاد اسلام در میان مسلمانان قفقاز جنوبی (1920-1870)
89
122
FA
چکیده
در اواخر قرن نوزدهم میلادی اندیشه اتحاد اسلام در میان عدهای از اندیشمندان عثمانی مطرح شد و در زمان سلطان عبدالحمید دوم، شکل سیاست دولتی یافت. این اندیشه خیلی زود از مرزهای عثمانی درگذشت و در بین ایرانیان و مسلمانان مناطق دیگر نیز طرفدارانی یافت. در این میان مسلمانان قفقاز جنوبی، که تحت اداره دولت روسیه تزاری قرار داشتند، از این جریان برکنار نماندند و بخصوص در بین روشنفکرانی که به نوعی با عثمانی در ارتباط بودند، اندیشه اتحاد اسلام بسرعت نفوذ یافت و عدهای از متفکران قفقازی از منادیان اصلی این اندیشه در آن دوره شدند.
اما چرا مسلمانان روسیه و بخصوص قفقاز جنوبی از مسأله اتحاد اسلام استقبال کردند و هدفشان از آن چه بود. مسأله دیگری که مطرح میگردد نوع درک مسلمانان قفقاز جنوبی از اتحاد اسلام است.
مقاله حاضر سعی دارد با بررسی آثار و اسناد و متون بر جای مانده از اندیشمندان طرفدار اتحاد اسلام آن دوره قفقاز و نیز با بررسی و مطالعه شرایط سیاسی و اجتماعی مسلمانان روسیه و بخصوص قفقاز جنوبی آن برهه از تاریخ، برای سؤالات و مسائل مطرح شده پاسخ بیابد و ماهیت و اهداف اتحاد اسلام مورد نظر مسلمانان قفقاز جنوبی را روشن سازد.
کلید واژهها: قفقاز جنوبی,مسلمانان,اتحاد اسلام,روسیه
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1055.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1055_3736cfa21b3f10942cc0c4ae1c99ee9c.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
شمسالدین گیلانی معلم شاه اسماعیل صفوی واقعیت یا افسانه
123
142
FA
چکیده
تاریخ صفویان همچنان دارای ابهام و نکات تاریک فراوان است و منابع صفوی با رویکردی رسمی و به تبعیت از سیاست صفویان در موارد زیادی از ارائه اطلاعات لازم خودداری میورزند. در این میان شش سال اختفا و یا حضور اسماعیل صفوی در گیلان از نکات بسیار تاریک اوایل عصر صفوی است. منابع صفوی این مقطع را به ابهام و با کلیگویی بازگو کردهاندکه مواردی از آن را با مسائل ماورایی مرتبط ساختهاند. یکی از موضوعات مبهم و ناشناخته این دوره، تعلیم و تربیت اسماعیل با تأکید بر طرح شمسالدین گیلانی به عنوان معلم او است که به نظر میرسد از موضوعات مبهم است. مسأله این است که منابع متقدم صفوی در خصوص تعلیم و تربیت شاه اسماعیل در این مقطع مطلبی ندارند، اما یک منبع در یک و دو سطر از دانش آموختن اسماعیل در محضر معلمی به نام شمسالدین گیلانی یاد کرده است که همان مبنای گزارش اغراق آمیز مورخان متأخر و محققان معاصر قرار گرفته است. این مقاله در صدد است تا به اتکاء به منابع متعدد صحت و سقم این موضوع را به بحث گذارد.
کلید واژهها: صفویان,شمسالدین گیلانی,صدر,شاه اسماعیل,شمسالدین لاهیجی
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1056.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1056_79d18ab0abfd7a979eb13af086c3dc29.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
شیخ الرئّیس قاجار و انقلاب مشروطه
143
164
FA
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابوالحسن میرزا- شیخ الرّئیس قاجار- در انقلاب مشروطه است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانهای و با رویکرد تاریخی به بررسی فعّالیتهای شیخ الرّئیس قاجار میپردازد. یافتهها و نتایج این تحقیق نشان میدهد که با وجود شاهزادگی شیخ و منتسب بودن به خانواده قاجار، در طول حیات خود همواره به مخالفت با حکومت استبدادی قاجار پرداخته است. شیخ از جمله رجال منورالفکری است که به هر دو رویه بورژوازی غرب یعنی استعمار و استفاده از علوم و فنون غربی توّجه کرده است.
شیخ الرّئیس معتقد بود که بین دین اسلام و علوم و فنون غربی منافاتی وجود ندارد و عامل انحطاط ایران را در فقدان وحدت بین مسلمانان و استبداد سلاطین و استعمار خارجی میدانست. همکاری با علمای مشروطه خواه، چون سید عبدالله بهبهانی و سخنرانیهایی که بر ضد سلاطین قاجار انجام میداد در راستای مخالفتهای وی با استبداد بود که به بازداشت و شکنجهی وی توسط عمال حکومتی در باغشاه منجر گردید. مخالفت با قرارداد 1907 و 1919 را هم میتوان به عنوان نمادهایی از مبارزات وی علیه استعمار قلمداد کرد.
کلید واژهها: شیخ الرئّیس قاجار,استبداد,استعمار,مجلس
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1057.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1057_53ac9c9da8c7006a1191fe7f7f3316a2.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
نقد و بررسی مزارنویسی در تاریخنگاری محلی ایران
(از نیمه دوم سده هشتم تا نیمه دوم سده دوازدهم ﻫ.ق)
165
196
FA
چکیده <br />تدوین دایرهالمعارف گونه مزارها را باید بخشی از تاریخنگاری محلی با رویکردی مذهبی و فرهنگی دانست. از نظر تاریخ شهرنشینی، اینگونه کتب از این جهت اهمیت داشتهاند که وجود قبور عرفا، علما و اولیا، عاملی برای حفاظت شهر از آفات و بلیات انسانی، آسمانی و طبیعی بشمار میآمدند. آثار مزارنویسی در نکته مهم و قابل توجه اینکه تدوین عمده کتب مزارات در ایران از زمان روی کار آمدن تیموریان آغاز شده و قبل از آن ما کتب مستقل زیادی در مزارنویسی در تاریخ ایران نمیبینیم. این امر را بیشتر از همه باید معلول رشد تصوف در این دوره دانست. از نیمه دوم سده هفتم تا نیمه اول سده دوازدهم در مجموع نه کتاب به صورت مستقل درباره مزارات شهرهای، تبریز، شیراز، هرات، سمرقند، بخارا و کرمان تألیف شده است. مزارنویسان عمدتاً گرایش عرفانی داشتند و اکثراً از علما، شعراء و عرفای زمان خود بودند و هدفشان راهنمایی زائران و شناساندن قبور امامان و فرزندان آنها، آموزش آداب زیارت و پرهیز از اعمال ناروا در قبرستانها، تقرب به ارواح طیبه و مشاهده مقدسه علمای دین و مشایخ، آشکار ساختن قدر و اعتبار و ارزش علما و مشایخ اسلام و اولیای بزرگ بوده است. اما توانستهاند به نوعی، بسیاری اخبار و روایات و اطلاعات درباره حیات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی شهرها را ارائه دهند.
واژههای کلیدی: مزارنویسی,تاریخنگاری محلی,تیموریان,صفویه
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1058.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1058_f47cec5472b7e8d1455e12b3d13b608a.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
3
5
2013
02
19
Abstract
197
204
FA
-
-
-
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_2017.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_2017_80d34ea041f345c3c1e6b68822de587f.pdf