دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
مجموعه مقالات شماره 26
1
201
FA
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_14798.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_14798_e5f83618a85394619782b999de0be706.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
دولت و استقرار نظام متریک در ایران
1
21
FA
غلامعلی
پاشازاده
دانشیاردانشگاه تبریز
a.pashazadeh@tabrizu.ac.ir
فاطمه
رضایی آقاجری
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تبریز،
rezaei.aghajari.f@gmail.com
10.22034/jiiph.2021.12962
در دورۀ قاجاریّه و بهدنبال مواجهۀ بیش از پیش ایرانیان با تمدّن غربی، ضرورت نوسازی در عرصۀ واحدهای اندازهگیری، ذیل عنوان نظام متریک از سوی سیاستمداران و اندیشمندان احساس شد و در دورۀ رضاشاه پهلوی از طرف دولت مورد اجرا قرار گرفت و چون این مهمّ را دولت بر عهده داشت استقرار نظام متریک ابزاری برای تأمین اهداف حکومت شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تبیینی با بررسیِ روند استقرار نظام متریک در ایران، اهداف دولت رضاشاه از استقرار نظام متریک را بهعنوان یک مسئله مورد بررسی قرار میدهد و به این سؤال اصلی پاسخ میدهد که دولت رضاشاه در استقرار نظام متریک چه اهدافی را دنبال میکرد؟ یافتهها گویای این نکته است که ارتباط با تمدّن غرب و ضرورت واکاوی عقبماندگی ایران، باعث توجّه به اصلاح اوزان و مقادیر بر پایۀ نظام متریک برای تسهیل تجارت شد، ولی، استقرار نظام متریک نهفقط در جهت تسهیل در مبادلات بازرگانی، بلکه در جهت کنترل و نظارت بیشتر دولت بر همۀ آحاد جامعه صورت گرفته است.
ایران,قاجاریّه,رضاشاه,اوزان,مقادیر,نظام متریک
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12962.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12962_3154074c9810bb6bcc1a56fc007dec2c.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
تأثیر بحرانهای سیاسی ایران همزمان با جنگ جهانی اول بر ناکامی مأموریت براوین در تهران
21
44
FA
عباس
پناهی
دانشیار دانشگاه گیلان
panahi@guilan.ac.ir
10.22034/jiiph.2021.12965
مأموریت سیاسی براوین در ایران (7 بهمن1296 تا 31شهریور 1297خ.) بهعنوان نخستین سفیر دولت بلشویکی روسیه، آغازگر دوران جدیدی در روابط سیاسی دو کشور بود، اما این مأموریت برای براوین فرجام خوشی نداشت. حضور همزمان سفیر روسیه تزاری و حمایت قزاقها از او، عدم موافقت انگلستان با فعالیّت سفیر بلشویکها در تهران و همچنین ترس دولت و هیئتحاکمۀ ایران از اعلام مواضع رسمی خود در پذیرش حکومت انقلابی شوروی، از مهمترین مشکلات پیش روی نخستین سفیر شوروی در ایران بود. بنابراین، براوین در صورت غلبه بر این مشکلات، میتوانست حضور و موقعیّت خود را در تهران تثبیت کند، اما در عمل وی نتوانست به موفقیتی دیپلماتیک در تهران دست یابد. در پژوهش پیش رو این پرسش مطرح میشود که چه عواملی موجب عدم موفقیّت براوین در مأموریت وی به تهران بهعنوان نخستین سفیر شوروی بوده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد با وجود حمایتهایی که براوین از سوی جنگلیها و برخی از چهرههای دموکرات از آن برخوردار بوده است، شرایط جنگ جهانی اوّل، بهویژه نفوذ دولت انگلستان بر ساختار سیاسی ایران، آشفتگی سیاسی ایران و قفقاز و تردید دولت ایران در شناسایی رسمی دولت شوروی و سفیر آنها و همچنین عدم حمایت قاطع زمامداران شوروی نسبت به وی، از عوامل مهم ناکامی براوین در این مأموریت بوده است. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و اسنادی و به شیوۀ مطالعۀ توصیفی ـ تحلیلی انجام میپذیرد.
ایران,انگستان,براوین,روسیه,شوروی,جنبش جنگل
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12965.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12965_a1ae9566d29f23488003c74918c562ce.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
جایگاه عتبات عالیات در معاهدات ایران و عثمانی: از آماسیه تا کردان
45
63
FA
حمیده
تقی زاده سیس
دانشجوی دکترای دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران
hamideh4750@gmail.com
محمدتقی
امامی خویی
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد یادگار امام خمینی
dr.mohammadtaghiemamikhoei@yahoo.com
محمد
کلهر
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد یادگار امام خمینی
kalhor.mohammad72@gmail.com
10.22034/jiiph.2021.12966
یکی از پیامدهای بروز جنگهای طولانی میان ایران و خلافت عثمانی انعقاد معاهدات و مصالحهنامههای متعدد بود. ما در اینجا به بررسی شش قرارداد صلح که در آنها بهصراحت یا بهطور غیرمستقیم (بیشتر قراردادهایی که بعد از آماسیه منعقد شدند بر پایۀ این قرارداد بودند که در آن با صراحت به موضوع عتبات میپردازد) به مسئلۀ عتبات و امنیت زوار ایرانی توجه شده است، پرداختهایم. مسئله اساسی تحقیق حاضر بررسی نقش و تأثیر عتبات عالیات و اماکن مقدسه، بر گسترش و نفوذ تشیع در عثمانی است و اینکه در کدامیک از قراردادهای میان دو کشور بندهایی به موضوع زوار ایرانی عتبات اختصاص یافته است و طرفین چه تعهداتی را بر عهده گرفتهاند؟ تحقیق حاضر نمایانگر این مسئله است که ایجاد امنیت زوار ایرانی عتبات عالیات و حفظ حرمت آنها از اصول الزامآور معاهدات بوده است. عثمانیها نیز متقابلاً خواهان خودداری شیعیان ایران از لعن خلفاء سه انه و عایشه همسر پیامبر بودهاند.
آماسیه,عتبات عالیات,معاهدات,کردان,قزلباش
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12966.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12966_92719a532ca40840cc6d754fb3d25964.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
تجدد آمرانه و ظهور اسلام سیاسی در ایران با تأکید بر فدائیان اسلام
65
87
FA
فرامرز
تقی لو
دانشیار دانشگاه تبریز
f.taghilou@tabrizu.ac.ir
سید مجتبی
حسینی
کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تبریز
m_hoseni6244@yahoo.com
10.22034/jiiph.2021.12967
به دنبال جنگهای ایران و روس و آگاهی ایرانیان از عقبماندگی خود، پیمودن راه ترقی برای رسیدن به قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی در برابر غرب از طریق نوسازی و دگرگونی اجتماعی-سیاسی به هدفی عاجل در ذهن نخبگان ایرانی تبدیل شد. انقلاب مشروطه از تجلیات تحقق این هدف بود. لکن جدالهای فکری-سیاسی در مورد مشروطیت و تنش و تشتت میان قوای حاکمیت و همچنین احزاب و جریانها در درون نظام مشروطه و مناطق و نواحی، هدف اولیه ترقیخواهی را به تأخیر میانداخت و ذهن اقتدارگرای روشنفکر ایرانی را به سمت تجددی آمرانه هدایت میکرد. به دنبال انقلاب اکتبر روسیه، زمینه برای ظهور تجددگرایی آمرانه در ایران با حمایت انگلستان فراهم شد. تجددخواهی آمرانه با فهمی ظاهرگرایانه از تجدد غربی و دریافتی رمانتیک از ملیگرایی، به سیاستها و اقداماتی منتهی شد که گذشته از تحریک مقاومت اسلامگرایانه، در رسیدن به اهداف خود نیز ناکام ماند. ظهور اسلام سیاسی در این دوره که فدائیان اسلام نمایندگان بارز آن بودند، در تقابل با سیاست تجدد آمرانه روی میدهد. این مقاله به روشی توصیفی- تحلیلی و استنادی، در صدد تبیین رابطه میان تجددخواهی آمرانه و ظهور اسلام سیاسی با تمرکز بر روی اندیشههای فدائیان اسلام در ایران است.
ایران,تجدد آمرانه,اسلام سیاسی,فدائیان اسلام
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12967.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12967_a0d80d92725966223f2a6e6b235906e6.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
تحولات زبانی آذربایجان در تاریخنگاری محمدجواد مشکور
87
110
FA
فرهاد
جعفری
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز
f_jafari80@yahoo.com
ناصر
صدقی
0000-0002-2004-6159
دانشیاردانشگاه تبریز
n_sedghi@tabrizu.ac.ir
محمد
سلماسی زاده
0000-0002-8613-1321
دانشیار دانشگاه تبریز
msalmasizadeh@tabrizu.ac.ir
ولی
دین پرست
null
دانشیار دانشگاه تبریز
vali_dinparast@yahoo.com
10.22034/jiiph.2021.12968
محمدجواد مشکور (1297-1374ش.) از جمله مورخان آکادمیک و دانشگاهی معاصر است که طی چهار دوره فعالیت علمی و دانشگاهی، مسائل و موضوعات مختلفی از تاریخ ایران را از دورۀ باستان تا معاصر بررسی کرده است. با عنایت به وسعت و گستردگی موضوعی تحقیقات مشکور، در پژوهش حاضر، تاریخنگاری و تاریخنگری وی در رابطه با موضوعات و مسائل فرهنگی مربوط به تاریخ و زبان آذربایجان بررسی شده است. طی دوره دوم پهلوی که عصر غلبۀ رویکرد ناسیونالیستی در تاریخنگاری رسمی و دانشگاهی ایران بود، یکی از مهمترین مسائل، نحوه پرداختن به مسئلۀ زبان و هویت ترکی در آذربایجان بود. از جمله مهمترین تلاشها در این زمینه، اثبات هویت فرهنگی و زبانی آذری، بهعنوان شاخهای از زبانهای پهلوی باستان، برای آذربایجان بود. رویکردی که نتیجه آن نفی زبان و هویت ترکی از آذربایجان بود. محمدجواد مشکور همسو با شرایط زمانه، بخش مهمی از تحقیقات خود را به تاریخ گویش آذری در آذربایجان و نسبت و رابطۀ آن با زبان ترکی اختصاص داد. وی در خصوص تحول زبان مردم آذربایجان در بستر تاریخ، قائل به چندین دورۀ تاریخی است. دورۀ اول تاریخ پیشاآریایی است که در آن، زبان رایج در آذربایجان ماننایی و اورارتویی بود. دورۀ دوم مربوط به مهاجرت اقوام آریایی و تاریخ باستان ایران است که طی آن زبان «مادی- پهلوی» به زبان رایج آذربایجان تبدیل شد. با گذار جامعۀ ایرانی از دورۀ باستان به دورۀ اسلامی، شاخهای از زبان «مادی-پهلوی» در آذربایجان تداوم یافت که مشکور آن را « فهلوی آذری» عنوان کرده است. به نظر وی از دورۀ سلجوقیان، با استقرار ترکان اغوز در آذربایجان، زبان ترکی بهصورت تدریجی در آذربایجان رواج یافت و طی دورۀ صفویه بهعنوان زبان غالب، جایگزین «فهلوی آذری» شد. مشکور زبان ترکی رایج در آذربایجان کنونی را «ترکی آذری» عنوان کرده و آن را حاصل ادغام «ترکی غزی» با گویش «فهلوی آذری» دانسته است.
محمدجواد مشکور,تاریخنگاری,آذربایجان,فهلوی,آذری,زبان ترکی
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12968.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12968_2002c932ff8553b11f46bb69bfa7ea27.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
ملاحظاتی در تاریخ کودکی عصر صفوی
111
147
FA
شهاب
شهیدانی
استادیاردانشگاه لرستان
shahidani@lu.ac.ir
متین سادات
اصلاحی
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان
matineslahi@yahoo.com
مهشید سادات
اصلاحی
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان
mahshideslahi@yahoo.com
10.22034/jiiph.2021.12969
ترسیم ابعاد دنیای کودکان در دورۀ صفوی، همچون تاریخ زنان، اغلب در ارتباط با وقایع دربار و بزرگان ثبت و ضبط شده است. منابع تاریخی از جمله گزارشهای سیاحان و سفرنامهنویسان در خصوص تاریخ کودکان عصر صفوی از جمله تعریف دقیق این دوره، حدودوثغور سنّی و تمام ویژگیهای کودکان، استقلال کافی را ندارد اما بهکرّات به مزایا و معایب کودکان دربار اعم از شاهزادگان و سایر کودکان وابستگان به دربار اشاره کردهاند. بااینحال اشارات پراکنده تا حدودی تکافوی چهرهنمایی از حیات اجتماعی کودکان عامه و غیردرباری را نیز نشان داده است. این مقاله ضمن توجه به اهمیت تاریخ کودکی، تلاش میکند تا به این سؤال پاسخ دهد که مزایا و بلایای تاریخ کودکان دربارِ صفوی چگونه رقم خورده است؟ و نیز کیفیت حیات اجتماعی کودکان غیردربار چگونه بوده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد کودکان دربار در نوع شاهزادگان اگرچه از نظام تعلیموتربیت پیشرفته و مناسبی برخوردار بودهاند اما در روند بحران جانشینی و کشمکشهای خونین و نیز از نیمۀ دوم عصر صفویان با قرار گرفتن در چنبرۀ حرمسرا، دچار بحران و آسیب جدی شدهاند که اغلب منجر به قتل، مقطوعالنسلی و کوری کودکان میشد و در واقع تربیت کودکی آنها مغایر با تربیت سیاسی و امور مملکتداری بود. مصائب کودکان وابسته به دربار از جمله غلامبچهها، کالای جنسی شدن و اعتیاد آنها بوده است. در نوع کودکان غیردرباری اگرچه تاحدودی اشتراکاتی از جمله در تعلیموتربیت، متون درسی و مذهبی با کودکان دربار داشتهاند اما مخاطرات بیماری، جنگ و قحطی و تجاوز جنسی آنها را تهدید مینمود. در عوض این کودکان از آزادی، فعالیت و روابط اجتماعی بیشتری برخوردار بودهاند. روش پژوهش در این مقاله کتابخانهای و مبتنی بر تحلیل تاریخی است.
صفویان,کودک,دربار,شاهزادگان,ایران
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12969.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12969_04822bdb608471079a4133190641cccd.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
ابعاد فرهنگی مشارکت ایران در نمایشگاه جهانی 1873 وین و تأثیر آن بر تولید و صادرات قالی ایران
149
176
FA
عبداله
میرزایی
استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز،
a.mirzaei@tabriziau.ac.ir
10.22034/jiiph.2021.12970
با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و رواج تولید انبوه، نمایشگاههای جهانی با هدف عرضۀ توانمندیهای فنی و فنّاورانه و یافتن بازارهای جدید صادراتی شکل گرفتند. پس از چهار دوره برگزاری این نمایشگاهها در انگلیس و فرانسه، نمایشگاه جهانی پنجم با شعار «فرهنگ و آموزش» در سال 1873 در شهر وین اتریش برگزار شد. کشور ایران نیز بهطور رسمی و با برنامهریزی قبلی در این رویداد شرکت کرد. هدف از این پژوهش، شناسایی ابعاد مختلف مشارکت ایران در این نمایشگاه و مطالعۀ تأثیر این حضور در رونق تولید و صادرات قالی ایران بهعنوان سرآمد هنرهای صناعی کشور است. به نظر میرسد حضور و بازدید رسمی ناصرالدینشاه قاجار از این نمایشگاه، نگاه شرقسوی حاکم بر جامعه اروپایی را تقویت و پاویون ایران را در کانون توجهات قرار داد. دراینبین، نمایش قالیهای دستبافت ایرانی که تحسین نخبگان فرهنگی و منتقدان تولید انبوه را به همراه داشت، نقش مهمی در گرایش جوامع غربی نسبت به خرید قالیهای دستبافت بهعنوان مظاهر فرهنگی ایران و احیای تولید و صادرات این فرآوده سنتی ایرانی را در عصر قاجار در پی داشته است.
نمایشگاه جهانی,وین 1873,قالی ایران,انقلاب صنعتی,فرهنگ و هنر
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12970.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12970_74bc96abdf41c85c38dda2709b5e9271.pdf
دانشگاه تبریز
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2717-2902
12
26
2021
03
21
چگونگی تعامل و تقابل سادات با آلمظفر و نقش آفرینی آنان در این حکومت
177
201
FA
جمشید
نوروزی
0000-0002-2956-7735
دانشیاردانشگاه پیام نورتهران
njamshid1346@gmail.com
مژگان
صادقی فرد
دکتری تاریخ دانشگاه پیام نور تهران
mozhgan.sadeghifard@yahoo.com
10.22034/jiiph.2021.12971
سادات بهعنوان بازماندگان خاندان پیامبر (ص)، در جامعۀ ایران دورۀ اسلامی از جایگاه اجتماعی والایی برخوردار بوده و اغلب حکام و طبقات مختلف اجتماعی به آنان عنایت ویژهای داشتهاند. این رویکرد خاص به سادات، در دورۀ آلمظفر نیز ادامه یافت و تعاملات بسیاری میان این قشر و حکام آلمظفر وجود داشت. بخشی از این تعاملات را میتوان به باورهای مذهبی و اندیشۀ سیاسی حکومتگران آلمظفر نسبت داد. آنان که در ارتباط با ایلخانان مسلمان و فضای حاکم بر قرون هفتم و هشتم هجری رشد یافته و به قدرت دست یافتند، گروههای مختلف اجتماعی و مذهبی همچون سادات، شیعیان و اهل تصوف را مورد التفات ویژه قرار دادند. امرای مظفری در این قبیل مناسبات، اهدافی چون استفاده از اعتبار سادات برای کسب مشروعیت و مقبولیت عامه و تثبیت حکومت را مدنظر داشتند. آلمظفر در این راستا در مقاطعی، مناصب بااهمیتی همچون وزارت، قضاوت و فرماندهی لشکر را به سادات واگذار کرده و پذیرش شفاعت سادات در برخی رویدادهای سیاسی را مدنظر قرار دادند. بااینهمه، در موارد اندکی که این گروه به دنبال کسب قدرت رفته و حیات سیاسی آلمظفر را به مخاطره انداختند، روابط طرفین به تقابل کشیده شد. این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع دستاول تاریخی و ادبی فراهم شده، به چگونگی تعامل و تقابل سادات با حکام مظفری و اشکال نقشآفرینی سادات در حکومت آلمظفر میپردازد.
نقشآفرینی سادات,آلمظفر,تعامل و تقابل سادات,نقابت,دارالسیاده
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12971.html
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_12971_804ecb25fd2ea0d2cf2fb7095b7fb688.pdf