ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب تغییر معیشت مغول در معماری عصر ایلخانان
چکیده
خواست اصلی این مقاله ارائه نظرهایی در جهت تطبیق معماری بناهای اواخر دوره ایلخانان با تمایلات کوچرویی است. ساکنان آسیای مرکزی از دیرباز چندین بار به صورت مهاجر یا مهاجم به سرزمینهای همجوار خود وارد شدند. مغولان آخرین گروه از مهاجرینی بودند که پس از ترک مأوای خود، به سرزمینهای چین و ایران رهسپار شدند. تعامل ساکنان سرزمینهای جدید با مهاجمین تاثیرات متقابلی به همراه داشت. مطالعه معماری و شهرسازی عصر ایلخانان و تغییر معیشت آنان دریچهای به تاثیرات متقابل ساکنان بومی ایران و مهاجمین مغول است. از یک سو معماری این دوره دچار تحولی شگرف گردید، به طوری که برخی از اندیشمندان معماری قرون هفتم و هشتم هجری را عصر شکوفایی معماری و شهرسازی میدانند و از سوی دیگر ابنیه این دوره، نشانگر تحول اجتماعی مغولان در ایران است. مسأله پژوهشی این مقاله بررسی سیر استحاله فکری کوچرویی به یکجانشینی و انعکاس تفکر کوچرویی بر بنیان شهرها و معماری دو مجموع عمرانی شنب غازان و مجموعه سلطانیه است، که با استمداد از منابع تاریخی سعی بر تبیین آن دارد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1051_0ce14958e33c5b3aa116d019a0ad13af.pdf
2013-02-19
1
19
کلید واژهها: مغول
ایلخانان
غازان
اولجایتو
سلطانیه
یکجانشینی
منابع
1
- ابن بطوطه، (1337)، سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمد علی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
2
- اصفهانیان، داود و علیرضا خزائلی، (تابستان 1381)، «شهرهای تازه بنیاد در دوره ایلخانی»، نامه انجمن، شماره 6.
3
- اصفهانیان، داود، (پاییز و زمستان 1372)، «حوالی دریاچه اورمیه در دوره ایلخانی هلاگو»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 148 و 149.
4
- بارت، فردریک، (1344)، روش بررسی و شناخت کلی ایلات و عشایر، چادرنشینی در کوهستانها و فلات آسیای جنوبی غربی، ترجمه پرویز ورجاوند. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات اجتماعی.
5
- بیانی، شیرین، (1379)، «خیمه و خرگاه مغولان»، مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی مغول، جلد اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
6
- بیانی، شیرین، (1379)، مغولان و حکومت ایلخانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
7
- پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ، (1366)، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول. ترجمه یعقوب آزند، ج 5، تهران: اطلاعات.
8
- جوینی، عطاملک بن محمد، (1370)، تاریخ جهانگشای، به تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، ج 1، تهران: ارغون.
9
- حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله، (1350)، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی.
10
- حسینی کازرونی، سید احمد، (1379)، «چنگیزخان در ائینه دوران»، مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی مغول، جلد اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
11
- خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، (1362)، تاریخ حبیب السیر، به اهتمام محمد دبیر سیاقی، ج 3، تهران: کتابفروشی خیام.
12
- علی اصل، پرویز، (بهار و تابستان 1390)، «غازانیه تبریز: نماد تحول فرهنگی مغولان»،تاریخ و تمدن اسلامی، سال هفتم، شماره سیزدهم، صص 82 – 65.
13
- فضل الله همدانی، رشیدالدین، (1370)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 1، تهران: نشر البرز
14
- فضل الله همدانی، رشیدالدین، (1373)، جامع التواریخ. تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 2، تهران: نشر البرز.
15
- القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، (1384)، تاریخ اولجایتو، به تصحیح مهین همبلی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
16
- گدار، آندره، (1358)، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، تهران: دانشگاه ملی ایران.
17
- گروسه، رنه، (1368)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
18
- مستوفی، حمداله، (1378)، نزهت القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، قزوین: نشر طه.
19
- نطنزی، معین الدین، (1383)،متخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، تهران: انتشارات اساطیر.
20
- نوائی، عبدالحسین، (1366)، ایران و جهان، تهران: مؤسسه نشر هما.
21
- ویلبر، دونالد نیوتن، (1365)، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
22
- Beazley, Charles Raymond (1903), The texts and versions of John De Plano Carpini and William De Rubruquis. London: Primted for the Hakluyt society.
23
- Minorsky. V., s.v. (2000), ''Soltaniyya'', Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden. E. J. B.Brill, V. 9, 859 - 861.
24
- Vasseghi, A., Eshghi, S., & Jabarzadeh, M. (2007), Preliminary seismic evaluation of the historic Sultaniyeh Dome, Seismology and Earthquake Engineering Journal, 8(4), 221-227.
25
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب هنر و اندیشه ساسانیان در هنر عهد آل بویه: هنر معماری و فلزکاری
چکیده
هنر و معماری یکی از مهمترین عناصر فرهنگ مادی هر سرزمین است که از عوامل گوناگونی چون: احکام دینی، سنتهای قومی و ملی، محیط جغرافیایی و ورود فرهنگهای ملتهای دیگر تأثیر میپذیرد. به دنبال گشوده شدن ایران توسط مسلمانان و گرویدن اکثریت ایرانیان به دین اسلام، فرهنگ و هنر ایرانی دچار تغییر و دگرگونی گردید. اما از سده چهارم ق. بر اثر تلاشهای ایرانیان به ویژه حکام آل بویه سرزمینهای ایرانی در مرکز، جنوب و غرب ایران استقلال سیاسی و فرهنگی خود را از دستگاه خلافت به دست آوردند و جنبههایی از تمدن ایرانی دوباره احیا شد و فنون و صنایع ایرانی فرصت تداوم، پیشرفت و توسعه یافت. هنر در این زمان هر چند تا حدی تحت تأثیر اسلام قرار گرفت، اما نیاز به تداوم هنر و صنایع و نیز کوششی که در حفظ و احیای آثار ملی و سنتهای باستانی در میان ایرانیان تا سدههای چهارم و پنجم وجود داشت، به ویژه هنرهایی نظیرمعماری و فلزکاری را بشدت متأثر از هنر باستان و به ویژه دوره ساسانی ساخت. در این پژوهش تلاش شده تا با استفاده از رویکرد تاریخی و روش تحلیلی و توصیفی به بازتاب هنر دوره ساسانی در هنر معماری و فلز کاری عهد آل بویه پرداخته شود و میزان و زمینههای تأثیرپذیری آن از هنر و اندیشه باستانی ایران تعیین گردد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1052_80f25669a69933854d7964ed6e5a121a.pdf
2013-02-19
21
53
کلید واژهها: آل بویه
ساسانیان
هنر
اندیشه ایرانی
معماری
فلزکاری
منابع
1
- آزاد، میترا، (1381)، معماری ایران در قلمرو آل بویه، کلیدر: تهران.
2
- ابنالبلخی، (1363ش.)، فارسنامه، باهتمام گای لسترانج و آلن نیکلسون، تهران، دنیای کتاب.
3
- ابن زرکوب شیرازی، ابوالعباس معین الدین احمدبن شهاب الدین ابی الخیر، (1350ش)، شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
4
- ابودلف، مسعربن مهلهل، (1354)، سفرنامه ابودلف در ایران، با تحقیقات و تعلیقات مینورسکی، ترجمه سید ابوالفضل طباطبایی، زوار، تهران.
5
- ارفعی، عبدالمجید، (1370)، «جاده شاهی شوش- تخت جمشید» در قافله سالار سخن خانلری، تهران: 29-45.
6
- اصطخری، ابواسحاق ابراهیم، (1340)، مسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب: تهران.
7
- ایمان پور، محمد تقی، (1388)، «تخت رستم و مقبره کمبوجیه؛ آیا بنای ناتمام تخت رستم در پارس میتواند مقبره کمبوجیه دوم باشد؟»، فصلنامه پژوهش های علوم تاریخی، دوره 6، شماره 190، 1-16.
8
- براند، ربرت هین، (1386)، مقابر در معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده محمد یوسف کیانی، سمت: تهران.
9
- بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، (1346)، فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، بنیاد فرهنگ ایران: تهران.
10
- بوسایلی و شواتو،ماریو و امبرتو، (1389)، تاریخ هنر ایران (هنر پارتی و ساسانی)، جلد دو، ترجمه یعقوب آژند، مولی: تهران.
11
- بیرونی، ابوریحان محمدبن احمد، (1374)، الجماهر فی الجواهر، تحقیق یوسف الهادی، علمی و فرهنگی، تهران.
12
- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین، (1382)، تاریخ بیهقی، بازگردان و تعلیقات شاهرخ موسویان، دستان: تهران.
13
- پرایس، کریستین، (1347)، تاریخ هنر اسلامی، ترجمه مسعود رجب نیا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب: تهران.
14
- پوپ، آرتور، (1338)، شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز خانلری، بنگاه مطبوعاتی سیف علی شاه: تهران.
15
- ترکمنیآذر، پروین، (1384)، دیلمیان در گسترة تاریخ ایران (حکومتهای محلی آلزیار و آلبویه)، سمت: تهران.
16
- ترمذی، أبی عیسی محمدبن عیسی، (1384)،سنن ترمذی، حَقّقَه و صَحّحَه عبدالرحمان محمد عثمان، الجزء الثانی، الناشر محمدعبدالمحسن الکتبی: مدینه المنوره.
17
- جوان، موسی (مترجم)، ( 1342)، مجموعه قوانین اوستا یا وندیداد اوستا، چاپخانه رنگین: تهران
18
- چوکسی، جمشید کرشاسپ، (1387)، ستیز و سازش (زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعة ایرانِ نخستین سدههای اسلامی)، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران: ققنوس.
19
- حاتمی، زهرا، (1389)، راههای ارتباطی در دوره هخامنشیان، (پایاننامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه فردوسی مشهد.
20
- حسن، ابراهیم حسن، (1366)، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد 2، جاویدان: بیجا
21
- دریایی، تورج، (1387)، تاریخ و فرهنگ ساسانی، ترجمه مهرداد قدرت دیزجی، ققنوس، تهران.
22
- دوری، کارل. جی، (1368)، هنر اسلامی، ترجمه رضا بصیری، انتشارات یساولی فرهنگسرا، بیجا.
23
- دیماند، س.م.، (1365)، راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه عبدالله فریار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
24
- رویگر، محمد، (1388)، فارس در دوره آل بویه، آوند اندیشه: شیراز.
25
- زرین کوب، عبدالحسین، (1348)، کارنامة اسلام، شرکت سهامی انتشار: تهران.
26
- زمانی، عباس، (2535)، تأثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی، وزارت فرهنگ و هنر: تهران.
27
- فرای، ریچارد. ن، (1358)، عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، سروش: تهران.
28
- ـــــــــــــــ ، (1363)، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه (از سلسله تحقیقات گروه تاریخ ایران دانشگاه کمبریج)، ترجمه حسن انوشه، جلد 4، امیرکبیر: تهران.
29
- فرید نژاد، شروین، ( 1384 )، «اسب و سوار در هنر ساسانی» در کتاب ماه هنر، بهمن و اسفند، 148-153.
30
- فقیهی، علی اصغر، ( 1347 )، شاهنشاهی عضدالدوله(چگونگی فرمانروائی عضدالدوله دیلمی و بررسی اوضاع ایران در زمان آل بویه)، مطبوعاتی اسماعیلیان: تهران.
31
- ــــــــــــــــ ، ( 1357 )، آل بویه و اوضاع زمان ایشان (با نموداری از زندگی مردم در آن عصر )، صبا: گیلان.
32
- قوچانی، عبدالله، (1368)، «شناسایی بشقابی از قرن چهارم ﻫ. ق» در مجله باستانشناسی و تاریخ، شماره دوم، بهار و تابستان، 35 – 38.
33
- کریمان، حسن، (1345)، ری باستان، جلد 1 و 2، انجمن آثار ملی: تهران.
34
- کیانی، محمد یوسف، (1386)، «کاروان سراها» در معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده محمد یوسف کیانی، سمت: تهران.
35
- گالدیری، اوژن، (1370)، مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبدالله جبل عاملی، مرکز میراث فرهنگی اصفهان.
36
- گدار، آندره، (1365)، آثار ایران، جلد یک، ترجمه ابوالحسین سروقد مقدم، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی: مشهد.
37
- ــــــــــــ ، (1367)، آثار ایران، جلد سه، ترجمه ابوالحسین سروقد مقدم، ج 4، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی: مشهد.
38
- ــــــــــــ ، (1368)، آثار ایران، جلد چهار، ترجمه ابوالحسین سروقد مقدم، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی: مشهد.
39
- گرابار، اولگ، (1379)، شکلگیری هنر اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
40
- گشایش، فرهاد، (1378)، تاریخ هنر ایران و جهان، عفاف: تهران.
41
- گیرشمن، رمان، (1370)، هنر ایرانی در دوره پارتی و ساسانی، ترجمه بهرام فرهوشی، علمی و فرهنگی: تهران.
42
- مافروخی اصفهان، مفضل بن سعد، (1385)، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوی، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان: اصفهان.
43
- مسلم، أبی الحسین مسلم بن الجاح، (1392)، مختصر صحیح مسلم، تحقیق ناصرالدین الدلبانی، المکتب الاسلامی- دارالعربیه: بیروت.
44
- محمد حسن، زکی، (1363)، تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمه محمد علی خلیلی، اقبال: تهران.
45
- مخلصی، محمد علی، (1386)، «نارهها»، در معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده محمد یوسف کیانی، سمت: تهران.
46
- مسکویه رازی، (1376)، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، ج 6، توس، تهران.
47
- مشکوتی، نصرالله، (1349)، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران سازمان حفاظت آثار باستانی ایران، تهران.
48
- مصطفوی، محمد تقی، (1375)، اقلیم پارس، اشاره: تهران.
49
- مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، جلد 2، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران: تهران. منزوی، علینقی، (1363)، تاریخ عمومی هنرهای مصور قبل از تاریخ تا اسلام، جلد 2،
50
- ناصر خسرو، (1354)، سفرنامه ناصر خسرو، به کوشش محمد دبیر سیاقی، انجمن آثار ملی: بیجا.
51
- هرودت، (1380)، تواریخ، ترجمه وحید مازندرانی، انتشارات افراسیاب: تهران.
52
- همایون، ناصر، (1369)، «کاروان سرا در فرهنگ ایران» در مجلة تحقیقات تاریخی، سال اول و دوم، شماره 4 و 5، 201 – 227.
53
- یحیایی، علی، (1389)، بررسی تحلیلی اقتصاد آل بویه (پایاننامه دکترا)، دانشگاه اصفهان.
54
- Bivar, A.D.H, (1975), "Mithraic symbols on a Medallion of Buyid Iran? " Journal of Mithraic Studies, Volume I No.I:20 – 25.
55
- Busse, Herbert, (1973), The Revival of Persian Kingship under the Buids, University library of Manchester: 47-69.
56
- Craf, David, (1994), "The Persian Royal Road System", in Sancisi – Weerdenburg, A kuhrt and M. C. Root (eds), Achaemenid History VIII: Continuity and Change, Leiden: 197 – 189.
57
- Imanpour, Mohammad T., (2010),"The Communication Roads in Parsa during the Achaemenid" Acta Iran, No.19: 87-99.
58
- Imanpour, Mohammad T, (1998), The Land of Parsa: The first Persian Homeland, A PhD, thesis submitted to university of Manchester.
59
- Kuhnel, E. (1956), Die Kunst Persiens Unter den Buyiden, ZDMG, 106.
60
- Mostafavi, M.T., (1967)," The Achaemenid Royal Road: Post stations between Susa and Persepolis", in A. Upham Pope (ed.), A Survey of Persian Art: from Prehistoric Times to the Present, 14, Oxford: 3008-3010.
61
- Mostafavi, Mostafavi, M.T., (1978), The Land of Párs: The Historical Monuments and the Archaeological Sites of the Province of Fárs, R. N. Sharp (trans.), Tehran.
62
- Nylander, C., (1970), Ionians in Pasargadae: Studies in Old Persian Architecture, Uppsala.
63
- Stronach, David,( 1978), Pasargadae: A Report on the Excavation Conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961 to 1963, Oxford.
64
ORIGINAL_ARTICLE
نادرشاه افشار و سیاست تقویت نیروی دریایی در خلیج فارس
چکیده
مطمئناً دوره حکومت نادرشاه از جمله دورههای سرنوشت ساز تاریخ ایران و شخص وی از بلند آوازهترین فرمانروایان این مرز و بوم بوده است. اهمیت نادر تنها به دلیل دفع فتنه افغان و اعاده استقلال و تمامیت ارضی ایران نیست، بلکه به اقدامات آینده نگرانه وی نیز مربوط است، که از اقدامات بسیار مهم نادر تشکیل نیروی دریایی است. مقاله حاضر با توجه به اندیشه جهانمدارانه نادر و تلاش وی برای تبدیل ایران به قدرتی دریایی، به اهمیت این اقدام دور اندیشانه و بسیار مهم نادر و به فراز و نشیبهای این طرح بلند پروازانه و ناکام تاریخ ایران میپردازد و علل شکست آن را بررسی میکند.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1053_e1345391f1f1b947ba71c2d60558be04.pdf
2013-02-19
55
70
کلید واژهها: نادرشاه
نیروی دریایی
کشورهای اروپایی
جمال بیگ
منابع
1
- آوری، پیتر، (1387)، تاریخ ایران دورة افشار، زند و قاجار ( ازمجموعه تاریخ کمبریج)، ترجمه مرتضی ثاقب فر، جامی، تهران.
2
- استرآبادی، میرزا مهدی، (1341)، درّه نادره، به اهتمام: جعفر شهیدی، انجمن آثار ملی، تهران.
3
- استرآبادی، میرزا مهدی، (1377)، جهانگشای نادری، تصحیح: عبدالله انوار، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
4
- امین، عبدالامیرمحمد، (1370)، منافع بریتانیا درخلیج فارس، ترجمه غلامعلی رجبی یزدی، امیرکبیر، تهران.
5
- اوتر، ژان، (1363)، سفرنامة ژان اوتر «عصر نادر شاه»، ترجمه: دکتر علی اقبالی، سازمان انتشارات جاویدان، تهران.
6
- بازن، پاداری، (1340)، نامههای طبیب نادرشاه، ترجمه دکتر علی اصغر حریری، باهتمام حبیب یغمایی، انتشارات انجمن آثارملی، تهران.
7
- پاکباز، نقوی؛ محمدی ملایری، (1344)، نادرشاه: شامل پیراسته و کوتاه شده دره نادره، سفرنامه حزین، انتشارات بنیاد، تهران.
8
- پری، جان، (1368)، کریم خان زند (تاریخ ایران بین سالهای 1747-1779م)، مترجم: علی محمدساکی، نشرنو، تهران.
9
- حزین (شیخ محمد علی بن ابیطالب)، (1332)، تاریخ حزین، انتشارات کتابفروشی تائید، اصفهان.
10
- رجائی، غلامعلی، (1386)، «مناسبات ایران و هلند از دورة صفویه تا زندیه»، فصلنامة تاریخ روابط خارجی، شماره 30.
11
- سردادور، ابوتراب، (1354)، تاریخ نظامی و سیاسی دوران نادرشاه افشار، انتشارات ستاد بزرگ ارتشتاران، تهران.
12
- شعبانی، رضا، (1377)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، قومس، تهران.
13
- شعبانی، رضا، (تصحیح، تحشیه و تعلیقات) (1376)، حدیث نادرشاهی، مؤسسه انتشارات بعثت، تهران.
14
- شعبانی، رضا، (1365)، «نیروی دریائی ایران در خلیج فارس در روزگار نادرشاه افشار»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، شماره 745.
15
- طاهری، ابوالقاسم، (1354)، تاریخ روابط بازرگانی و سیاسی انگلیس و ایران از دوران فرمانروائی مغولان تا پایان عهد قاجاریه، جلد اول از آغاز تا عقد معاهده گلستان از 1270 میلادی تا1813 میلادی، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران.
16
- فلور، ویلم، (1368)، حکومت نادرشاه (به روایت منابع هلندی)، مترجم: ابوالقاسم سری، توس، تهران.
17
- قدوسی، محمد حسین، (1339)، نادرنامه، انجمن آثار ملی خراسان، مشهد.
18
- گلستانه، ابوالحسن بن محمد امین، (1344)، مجمل التوایخ، انتشارات کتابخانه ابن سینا، تهران.
19
- لاکهارت، لارنس، (1379)، نادرشاه آخرین کشورگشای آسیا، مترجمان: دکتر غلامرضا افشار نادری و دکتر اسماعیل افشار نادری، انتشارات دستان، تهران.
20
- لاکهارت، لارنس، (1348)، «نیروی دریای نادرشاه»، سخنرانی در انجمن ایران در لندن، ترجمه: ادیب طوسی، وحید، شماره 68.
21
- مروی، محمدکاظم، (1364)، عالم آرای نادری، تصحیح: محمدامین ریاحی، زوّار، تهران.
22
- میمندی نژاد، محمد حسین، (1362)، زندگی پرماجرای نادرشاه، سازمان انتشارات جاویدان، تهران.
23
- نوائی، عبدالحسین، (1368)، نادرشاه و بازماندگانش، همراه با نامههای سلطنتی و اسناد سیاسی و اداری، انتشارات زرین، تهران.
24
- هدایت، رضاقلی خان، (1339)، تاریخ روضة الصفای ناصری، کتابفروشیهای مرکزی خیام- پیروز، تهران.
25
- هنوی، جونس، (1346)، زندگی نادرشاه، ترجمه: اسماعیل دولتشاهی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
26
ORIGINAL_ARTICLE
روابط اتابکان آذربایجان و گرجیها در دوره شمسالدین ایلدگز
چکیده
مناطق مسلماننشین آذربایجان و ارّان به سبب مجاورت با سرزمینهای مسیحینشین گرجستان و ارمنستان و تمایل سلاطین سلجوقی به گسترش متصرفات خود و کسب غنائم، موقعیت سوقالجیشی حساسی در منطقه قفقاز داشتند؛ و همیشه در معرض درگیری و تهاجم طرفین بودند. جنگهای میان اتابکان آذربایجان و گرجیان همواره بر سر تصاحب دو شهر «آنی» و «دوین» به عنوان شاهراه تجاری منطقه قفقاز صورت میگرفت. قرار گرفتن این دو شهر پر ثروت مسیحینشین در مسیر راههای امپراتوری بیزانس و جادههای بازرگانی عصر خلفای عباسی، عامل مهم جنگهای حاکمان مسلمان آذربایجان و ارّان با حاکمان گرجی بود. غلیان احساسات ناشی از جنگهای صلیبی و قدرت گرفتن پادشاهان گرجی، بر این امر دامن میزد و جبهه دیگری از جنگهای مذهبی را در این منطقه ایجاد کرد. همچنین پادشاهان «بگراتی» گرجستان، که از همان ابتدای تاسیس سلطنت شان همواره با شورشهای داخلی از سوی اعیان و اشراف زمیندار گرجستان مواجه بودند، برای سرپوش گذاشتن بر مسائل داخلی فوق همواره سیاست تجاوز و تعرض بر مرزهای همسایگانشان را در پیش میگرفتند، تا توجه اشراف زمیندار را از پرداختن به مسائل داخلی باز دارند. هدف پژوهش حاضر شناسایی و بررسی مهمترین عوامل بروز درگیریهای اتابکان آذربایجان و گرجیها در دوره حکمرانی اتابک شمسالدین محمد ایلدگز موسس این حکومت است.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1054_2474e4d45f54cf5e1c6931fae3dbd787.pdf
2013-02-19
71
88
کلید واژهها: اتابکان آذربایجان
اتابک شمس الدین ایلدگز
بگراتیان گرجیها
سلاجقه
گرجیها
منابع
1
- ابن اثیر، عزالدین علی، (1353)، تاریخ کامل اسلام و ایران، مترجم ابوالقاسم حالت، مجلدات 6، 7، 21، 22، تهران،چاپ علمی.
2
- ابن ازرق الفارقی، احمد بن یوسف، (1379ق)، تاریخ الفارقی، قاهره، بینا.
3
- امیر احمدیان، بهرام، (1383)، گرجستان در گذر تاریخ، تهران، نشر و پژوهش شیرازه.
4
- الحسینی، صدر الدین، (1933)، اخبارالدولةالسلجوقیة، مصحح محمد اقبال لاهوری، بینا.
5
- باکی خانوف، عباسقلی خان، (1382)، گلستان ارم، تهران، مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.
6
- بنداری، فتح بن علی، (1356)، زبدة النصر و نخبة العصر، مترجم محمد حسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگی ایران.
7
- بویل، ج، آ، (1366)، تاریخ کمبریج، مترجم حسن انوشه، جلد پنجم، تهران، امیرکبیر.
8
- راوندی، محمد بن علی سلیمان، (1333)، راحة الصدور و آیة السرور، مصحح محمود اقبال، چاپ اول، تهران امیرکبیر.
9
- لانگ، مارشال، (1373)، گرجیها، مترجم رقیه بهزادی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی بینالمللی.
10
- مینورسکی، ولادیمیر، (1375)، پژوهشهای در تاریخ قفقاز، مترجم محسن خادم، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
11
- نیشابوری، خواجه امام ظهیرالدین، (1332)، سلجوقنامه، مصحح محمد رمضانی، تهران، انتشارات کلاله خاور.
12
- Allen, W.E.D., (1932), ''A History of the Georgian People'', London.
13
- Ashurbayli, Sara., (1997), ''SHirvanshahlar Dovlati'', Ruscadan Tarcuma Edani; Azar Baqirov, Redaktoru; Elmira Mammadyarova, Baki, Azanashr.
14
- Bonyatov. Z.M., (1985), ''Azarbaijan Atabaylar Dovlati (1136-1225)'' Elm Nashriyyati, Baki.
15
- Mirza Bala, I .A., (1967), ''Ildeniz'', Islam Ansiklopedisi, Istanbul, 5 Cilt.
16
- Peacock, A. C. S., (2006), ''Georgia and the Anatolian Turks in the 12th and 13th Centuries'', Published by: Biritish Institutea at Ankara, Http//www.Jstor.Org/Stable/2006.
17
ORIGINAL_ARTICLE
اندیشه اتحاد اسلام در میان مسلمانان قفقاز جنوبی (1920-1870)
چکیده
در اواخر قرن نوزدهم میلادی اندیشه اتحاد اسلام در میان عدهای از اندیشمندان عثمانی مطرح شد و در زمان سلطان عبدالحمید دوم، شکل سیاست دولتی یافت. این اندیشه خیلی زود از مرزهای عثمانی درگذشت و در بین ایرانیان و مسلمانان مناطق دیگر نیز طرفدارانی یافت. در این میان مسلمانان قفقاز جنوبی، که تحت اداره دولت روسیه تزاری قرار داشتند، از این جریان برکنار نماندند و بخصوص در بین روشنفکرانی که به نوعی با عثمانی در ارتباط بودند، اندیشه اتحاد اسلام بسرعت نفوذ یافت و عدهای از متفکران قفقازی از منادیان اصلی این اندیشه در آن دوره شدند.
اما چرا مسلمانان روسیه و بخصوص قفقاز جنوبی از مسأله اتحاد اسلام استقبال کردند و هدفشان از آن چه بود. مسأله دیگری که مطرح میگردد نوع درک مسلمانان قفقاز جنوبی از اتحاد اسلام است.
مقاله حاضر سعی دارد با بررسی آثار و اسناد و متون بر جای مانده از اندیشمندان طرفدار اتحاد اسلام آن دوره قفقاز و نیز با بررسی و مطالعه شرایط سیاسی و اجتماعی مسلمانان روسیه و بخصوص قفقاز جنوبی آن برهه از تاریخ، برای سؤالات و مسائل مطرح شده پاسخ بیابد و ماهیت و اهداف اتحاد اسلام مورد نظر مسلمانان قفقاز جنوبی را روشن سازد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1055_3736cfa21b3f10942cc0c4ae1c99ee9c.pdf
2013-02-19
89
122
کلید واژهها: قفقاز جنوبی
مسلمانان
اتحاد اسلام
روسیه
- content/view/2275/86).
1
- Bayram, Pervane, Şarkın Büyük Filozoflarından Cemaleddin afgani ve Onun Türk Dünyasına Tesirleri, Bakü, Qafqaz Üniversitesi, (http://journal.qu.edu.az/article_pdf/1030_346.pdf).
2
- Brower, Daniel R. and Edward J. Lazzerini (Editors), (2001), Russia's Orient: Imperial Borderlands and Peoples, 1700-1917, USA, Indiana University press.
3
- Cəfərov, Nazim, (1993),Milli-İctimai Fikir Tariximizdən 14-Fevral 1917, Bakı , Azərbaycan Dövlət Nəşriyyati.
4
- Crews, Robert D.,(2006), For Prophet and Tsar, London, Harward University press.
5
- Çağla, Cengiz,(2002), Azerbaycan' da Milliyetçilik ve Politika, Ankara, Bağlam.
6
- Devlet, Nadir, (1985), Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi(1905-1917), Ankara , Türk Kültürrünü Araştırma Enstitüsü yayınları.
7
- Əlizadə, Axund Hacı Soltan Hüsenqulu oğlu,(2003), Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Və İslam, Bakı, Admiu mətbəəsi.
8
- Gasımova, Mehriban,(2006), Azerbaycan Milli Kimliğin Oluşumunda Dinin Özel Rolü, Sosyal Bilimler Enstitüsi, Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi.
9
- Garaşova, Sevil; xx.Yüzyıl Azerbaycan fikir Tarihinde Alibey Hüseyinzadenin yeri, (www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s16/ garasova.pdf).
10
- Görüryilmaz, Mustafa, (2008), Türk Qafqaz İslam Ordusu və Ermənilər (1918), bakı Qismət.
11
- Hüseynzadə, Əli Bəy, (2007), Seçilmiş Əsərləri, Bakı, Şərq-Qərb.
12
- İsayeva, Şöle, 2007, xıx.yüzyılın İkinci Yarıslnda Bakü (1859-1905), Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim dali, Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi.
13
- Murgul ,Yalçın, (2007), Baku Expedition of 1917-1918: A study of the Ottoman Policy Towards the Caucasus, the Department of History, Bilkent University, A Master's Thesis.
14
- Qurbanov, Şamil, (1997), Cəmaleddin Əfqani və Türk Dünyası, Bakı, Azərbaycan Dövlət nəşriyyati.
15
- Resulzade, Mehmet Emin, (1951), Çağdaş Azerbaycan Tarihi, Ankara, Azerbaycan Kültür Derneği yayınları.
16
- Vəzirov, Nəcəf Bəy, (2002), Seçilmiş Əsərləri, Bakı, Maarif Nəşrıyyatı.
17
ORIGINAL_ARTICLE
شمسالدین گیلانی معلم شاه اسماعیل صفوی واقعیت یا افسانه
چکیده
تاریخ صفویان همچنان دارای ابهام و نکات تاریک فراوان است و منابع صفوی با رویکردی رسمی و به تبعیت از سیاست صفویان در موارد زیادی از ارائه اطلاعات لازم خودداری میورزند. در این میان شش سال اختفا و یا حضور اسماعیل صفوی در گیلان از نکات بسیار تاریک اوایل عصر صفوی است. منابع صفوی این مقطع را به ابهام و با کلیگویی بازگو کردهاندکه مواردی از آن را با مسائل ماورایی مرتبط ساختهاند. یکی از موضوعات مبهم و ناشناخته این دوره، تعلیم و تربیت اسماعیل با تأکید بر طرح شمسالدین گیلانی به عنوان معلم او است که به نظر میرسد از موضوعات مبهم است. مسأله این است که منابع متقدم صفوی در خصوص تعلیم و تربیت شاه اسماعیل در این مقطع مطلبی ندارند، اما یک منبع در یک و دو سطر از دانش آموختن اسماعیل در محضر معلمی به نام شمسالدین گیلانی یاد کرده است که همان مبنای گزارش اغراق آمیز مورخان متأخر و محققان معاصر قرار گرفته است. این مقاله در صدد است تا به اتکاء به منابع متعدد صحت و سقم این موضوع را به بحث گذارد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1056_79d18ab0abfd7a979eb13af086c3dc29.pdf
2013-02-19
123
142
کلید واژهها: صفویان
شمسالدین گیلانی
صدر
شاه اسماعیل
شمسالدین لاهیجی
منابع
1
- اسکندر بیگ، (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، ج 1، دنیای کتاب، تهران.
2
- امیر محمود خواند میر، (1370)، ذیل حبیب السیر، بتصحیح محمد علی جراحی، نشر گستره، تهران.
3
- امینی هروی، صدرالدین ابراهیم، (1383)، فتوحات شاهی، بکوشش دکتر نصیری، ج 4، انتشارات آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
4
- بوداق منشی، (1378)، جواهر الاخبار، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام نژاد، میراث نشر مکتوب، تهران.
5
- پارسادوست، منوچهر، (1375)، شاه اسماعیل اول، سهامی انتشار، بیجا.
6
- جنــابـــادی مـــیـــرزا بیـــگ، (1378)، روضـــه الصفویه، به کوشش غلامرضا مجد طباطبایی، موقوفات افشار، تهران.
7
- جهانگشای خاقان، (1364)، مقدمه دکتر الله دتا مضطر، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
8
- خواندمیر، (1362)، حبیب السیر، زیر نظر دکتر سیاقی، ج 4، کتابفروشی خیام، تهران.
9
- خورشاه حسینی، (1379)، تاریخ ایلچی نظام شاه، به تصحیح محمد رضا نصیری وکوئیچی هانه دا، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
10
- روملو، حسن بیگ، (1384)، احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، ج 2، انتشارات اساطیر، تهران.
11
- رویمر، هانس روبرت، (1385)، ایران درراه عصر جدید، ترجمه آذر آهنچی، انتشارات دانشگاه تهران.
12
- ـــــــــــــــــــــــ ، (1380)، «برآمدن صفویان» تاریخ ایران دوره صفوی- کمبریج-، ترجمه آژند، انتشارات جامی، تهران.
13
- سام میرزا صفوی، (بیتا)، تحفه سامی، با تصحیح و مقابله وحید دستگردی، کتاب فروشی فروغی جا.
14
- سرور، غلام، (1374)، تاریخ شاه اسماعیل، ترجمه آرام غفاری، تهران، نشر مرکز دانشگاهی.
15
- سیوری، راجر، (1384)، «تشکیلات اداری صفوی» تاریخ صفویان، ترجمه یعقوب آژند، انتشارات سنایی، تهران.
16
- شوشتری، قاضی نورالله، (1377)، مجالس المؤمنین، ج 2، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، تهران.
17
- صفا، ذبیح الله، (1372)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 4، انتشارات فردوس، تهران.
18
- عبدی بیگ شیرازی، (1369)، تکمله الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، نشر نی، تهران.
19
- غفاری قزوینی، قاضی احمد، (1343)، تاریخ جهان آرا، کتابفروشی حافظ، تهران.
20
- قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، (1363)، لب التواریخ، دنیای کتاب، تهران.
21
- قمی، قاضی احمد، (1359)، خلاصهالتواریخ، تصحیح دکتر احسان اشراقی، ج 1، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
22
- لاهیجی، شمسالدین محمد، (1371)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد رضا زرگر و عفت کرباسی، انتشارات زوار، تهران.
23
- لاهیجی، علی بن شمسالدین، (1352)، تاریخ خانی، به تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
24
- مایل هروی، جعفر، (1378)، «اسیری لاهیجی»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمد کاظم بجنوردی، ج 8، مرکز انتشارت دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
25
- معصوم علیشاه، محمد معصوم، (1382)، طرایق الحقایق، بکوشش محمد جعفر محبوب، ج 3، انتشارات سنایی تهران.
26
- هینتس، والتر، (1362)، تشکیل دولت ملی در ایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، انتشارات خوارزمی، تهران.
27
ORIGINAL_ARTICLE
شیخ الرئّیس قاجار و انقلاب مشروطه
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابوالحسن میرزا- شیخ الرّئیس قاجار- در انقلاب مشروطه است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانهای و با رویکرد تاریخی به بررسی فعّالیتهای شیخ الرّئیس قاجار میپردازد. یافتهها و نتایج این تحقیق نشان میدهد که با وجود شاهزادگی شیخ و منتسب بودن به خانواده قاجار، در طول حیات خود همواره به مخالفت با حکومت استبدادی قاجار پرداخته است. شیخ از جمله رجال منورالفکری است که به هر دو رویه بورژوازی غرب یعنی استعمار و استفاده از علوم و فنون غربی توّجه کرده است.
شیخ الرّئیس معتقد بود که بین دین اسلام و علوم و فنون غربی منافاتی وجود ندارد و عامل انحطاط ایران را در فقدان وحدت بین مسلمانان و استبداد سلاطین و استعمار خارجی میدانست. همکاری با علمای مشروطه خواه، چون سید عبدالله بهبهانی و سخنرانیهایی که بر ضد سلاطین قاجار انجام میداد در راستای مخالفتهای وی با استبداد بود که به بازداشت و شکنجهی وی توسط عمال حکومتی در باغشاه منجر گردید. مخالفت با قرارداد 1907 و 1919 را هم میتوان به عنوان نمادهایی از مبارزات وی علیه استعمار قلمداد کرد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1057_53ac9c9da8c7006a1191fe7f7f3316a2.pdf
2013-02-19
143
164
کلید واژهها: شیخ الرئّیس قاجار
استبداد
استعمار
مجلس
منابع
1
- آبادیان، حسین، (1383)، بحران مشروطیت در ایران، تهران، مؤسسهمطالعات و پژوهشهای سیاسی.
2
- آبراهامیان، یرواند، (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و حسن شمس آوری و محسن مدیر شانهچی، تهران، نشر مرکز.
3
- آفاری، ژانت، (1379)، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضایی، تهران، نشر بیستون.
4
- اتحّادیه، منصوره، (1368)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، تهران، نشر گستره.
5
- اتحّادیه، منصوره، (1375)، گوشههایی از روابط خارجی ایران، تهران، آگاه.
6
- افشار، ایرج، (1351)، خاطرات و اسناد ظهیر الدوله، تهران، فرانکلین.
7
- افشار، ایرج، (1361)، یادداشتهای تاریخی و اسناد سیاسی، تهران، فردوسی.
8
- اوری، پیتر و دیگران، (1384)، تاریخ ایران کمبریج، ج 7، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ج 7، تهران، جامی.
9
- بشیری، احمد، (1362)، کتاب آبی، ج 1، تهران، نشر نو.
10
- بشیری، احمد، (1367)، کتاب نارنجی، چ دوم، تهران، نشر نور.
11
- جواهرکلام، علی، (1350)، «شاهزاده ابوالحسن میرزا شیخ الرئّیس قاجار»، مجله ارمغان، دوره چهلم، شماره سوم، خردادماه.
12
- حقّدار، علی اصغر، (1383)، مجلس اول و نهادهای مشروطیت، تهران، نشر مهرنامگ.
13
- خان ملک سامانی، احمد، (1386)، یادبودهای سفارت استانبول، تهران، نشر اساطیر.
14
- دولت آبادی، یحیی، (1371)، حیات یحیی، ج1، 2، چ ششم، تهران، نشر عطار و فردوسی.
15
- رئیس نیا، رحیم، (1382)، ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم، ج1، تبریز، نشر ستوده.
16
- زرگری نژاد، غلام حسین، (1385)، «اندیشههای سیاسی شیخ الرئّیس»، فصلنامه علمی تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی محلات، سال یکم، شماره دوم.
17
- سپهر، عبدالحسین خان، (1368)، یادداشتهای ملک المورّخین و مرات الوقّایع مظفّری، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، نشر زرّین.
18
- سعیدی سیرجانی، علی اکبر، (1362)، وقایع اتفاقیه، مجموعه گزارشهای خفیه نویسان انگلیس، تهران، بینا.
19
- شریف کاشانی، محمدمهدی، (1362)، واقعات اتفاقیه، ج2، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران.
20
- شیخ الرئّیس قاجار، ابوالحسن میرزا، (1312)، منتخب النفّیس، تهران، انتشارات محمودی، مسجد سلطانی.
21
- شیخ الرئّیس قاجار، ابوالحسن میرزا، (1369)، «سرگذشت خود»، مجله آینده، شماره نهم، سال شانزدهم آذر تا اسفند ماه.
22
- شیخ الرئّیس، ابوالحسن میرزا، (1335)، نافع الافهام و رافع الاوهام، تهران، چاپ سنگی نشر حاج عبدالعظیم.
23
- صفایی، ابراهیم، (1363)، رهبران مشروطه، ج1، چ سوم، تهران، نشر جاویدان.
24
- عضدالدوله، احمدمیرزا، (1355)، تاریخ عضدی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، نشر بابک
25
- عنایت، حمید، (1372)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهی، چ سوم، تهران، انتشارات خوارزمی.
26
- فتحی، نصرت الله، (1354)، سخنگویان سه گانه آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران، تهران، انتشارات فرهنگ و هنر.
27
- کاتوزیان، محمّدعلی، (1379)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، شرکت سهامی انتشار.
28
- کرمانی، ناظم الاسلام، (1376)، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، ج 2 و 3، چ پنجم، تهران، نشر پیکان.
29
- کسروی، احمد، (1373)، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر.
30
- کلانتر باغمیشهیی، ابراهیم خان، (1377)، روزنامه خاطرات شرف الدوله، به کوشش یحیی ذکاء، تهران، فکر روز.
31
- لسان الملک سپهر، محمدتقی، (1377)، ناسخ التواریخ، تصحیح جمشید کیان فر، ج 1، تهران، اساطیر.
32
- محمود، محمود، (1378)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی، ج1، 2، 7، تهران، نشر اقبال.
33
- ملک زاده، مهدی، (1356)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج 4، 5 و 6، چ سوم، تهران، انتشارات علمی.
34
- میرزا صالح، غلام حسین، (1384)، مذاکرات مجلس اوّل، تهران، انتشارات مازیار.
35
- نوّاب صفّا، اسماعیل، (1363)، شرح حال فرهاد میرزا معتمدالدّوله، ج 1، تهران، نشر زوّار.
36
- نوایی، عبدالحسین، (1375)، ایران و جهان، ج3، تهران، نشر هما.
37
- Cole, Juan (2009), Autobiography and Silence: the early cover of shoykhr-raisqajar, Routkedge.
38
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی مزارنویسی در تاریخنگاری محلی ایران
(از نیمه دوم سده هشتم تا نیمه دوم سده دوازدهم ﻫ.ق)
چکیده تدوین دایرهالمعارف گونه مزارها را باید بخشی از تاریخنگاری محلی با رویکردی مذهبی و فرهنگی دانست. از نظر تاریخ شهرنشینی، اینگونه کتب از این جهت اهمیت داشتهاند که وجود قبور عرفا، علما و اولیا، عاملی برای حفاظت شهر از آفات و بلیات انسانی، آسمانی و طبیعی بشمار میآمدند. آثار مزارنویسی در نکته مهم و قابل توجه اینکه تدوین عمده کتب مزارات در ایران از زمان روی کار آمدن تیموریان آغاز شده و قبل از آن ما کتب مستقل زیادی در مزارنویسی در تاریخ ایران نمیبینیم. این امر را بیشتر از همه باید معلول رشد تصوف در این دوره دانست. از نیمه دوم سده هفتم تا نیمه اول سده دوازدهم در مجموع نه کتاب به صورت مستقل درباره مزارات شهرهای، تبریز، شیراز، هرات، سمرقند، بخارا و کرمان تألیف شده است. مزارنویسان عمدتاً گرایش عرفانی داشتند و اکثراً از علما، شعراء و عرفای زمان خود بودند و هدفشان راهنمایی زائران و شناساندن قبور امامان و فرزندان آنها، آموزش آداب زیارت و پرهیز از اعمال ناروا در قبرستانها، تقرب به ارواح طیبه و مشاهده مقدسه علمای دین و مشایخ، آشکار ساختن قدر و اعتبار و ارزش علما و مشایخ اسلام و اولیای بزرگ بوده است. اما توانستهاند به نوعی، بسیاری اخبار و روایات و اطلاعات درباره حیات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی شهرها را ارائه دهند.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_1058_f47cec5472b7e8d1455e12b3d13b608a.pdf
2013-02-19
165
196
واژههای کلیدی: مزارنویسی
تاریخنگاری محلی
تیموریان
صفویه
منابع
1
- آقا بزرگ طهرانی، شیخ محسن، ( 1403)،الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج11، بیروت، دارالاضواء.
2
- ابن فندق، علی بن زید، (1361)، تاریخ بیهق، به تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار، تهران، انتشارات کتابفروشی فروغی.
3
- اذکایی، پرویز، (زمستان 1384)، مزارات همدان، میراث جاویدان، ش 51، س 13، صص31-44.
4
- ـــــــــــــ ، (پاییز 1354)، در آمدی بر مزار شناسی ایران، مردم شناسی و فرهنگ عامه، ش 2، پاییز 1354، صص11-17.
5
- امین، سید محسن، (1403)، اعیان الشیعه، ج 6، بیروت، دارالمتعارف للمطبوعات.
6
- انوشه، حسن، (1376)، حافظ حسین کربلایی، دایره المعارف تشیع، ج 6، تهران، مرکز دایره المعارف شیعه.
7
- بارتلد، و .و، (1366)، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران، مؤسسه انتشارات آگاه.
8
- جزائری، سید عبدالله، (1348)،تذکره شوشتر، تهران، انتشارات کتابخانه صدر.
9
- جعفری، جعفربن محمد، (1333)،تاریخ یزد، به ا هتمام ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
10
- خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین حسینی، ( 1372)، تاریخ حبیب السیر، تصحیح میر هاشم محدث، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
11
- ــــــــــــــــــــ ، ( 1353)، تاریخ حبیب السیر، زیر نظر دکتر محمد دبیر سیاقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات خیام.
12
- حاکم نیشابوری، ابو عبد الله، (1375)،تاریخ نیشابور، ترجمه محمد بن حسین نیشابوری، مقدمه وتصحیح دکترشفیعی کدکنی، تهران، نشر آگه.
13
- حجتی، حمیده، (1378)، روضه اطهار، دایره المعارف تشیع، ج 7، تهران،مرکز دایره المعارف تشیع.
14
- حشری تبریزی، ملا محمدامین، (1371)، روضه اطهار، به تصحیح و اهتمام عزیز دولت آبادی، تهران، انتشارات ستوده.
15
- دولت آبادی، عزیز، (تابستان 1345)، چند نکته در باره روضه اطهار، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، ش 78، صص133-151.
16
- رحیم لو، یوسف، (بهار 1384)، سیر تاریخنگاری ایالت فارس، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان، ش 40، صص1-12.
17
- زنگنه، ابراهیم، (تابستان 1373)، مزارات ایران، مشکوه، ش 43، صص180-195.
18
- سمرقندی، محمدبن عبدالجلیل، (1367)، قندیه (قندیه و سمریه)، به کوشش ایرج افشار،تهران، مؤسسه فرهنگی جهانگیری.
19
- شیرازی، معین الدین ابوالقاسم جنید، ( 1328)، شد الازار فی حط الاوزار عن الزوار المزار، به تصحیح و تحشیه محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران، انتشارات نوید.
20
- ــــــــــــــــ ، (1320)، دیوان شعر، مقدمه سعید نفیسی، تهران، بینا.
21
- شیرازی، عیسی بن جنید، (1364)، تذکره هزار مزار، به تصحیح دکتر نورانی وصال، شیراز، انتشارات کتابخانه احمدی شیراز.
22
- صفا، ذبیح الله، (1369)، تاریخ ادبیات ایران، ج2/3، تهران، انتشارات فردوس.
23
- کربلایی تبریزی، حافظ حسین، ( 1344)،روضات الجنان و جنات الجنان، به تصحیح و تعلیق جعفر سلطان القرائی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
24
- کاتب، احمد بن حسین، (1357)،تاریخ جدید یزد، بکوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات امیر کبیر.
25
- گلچین معانی، احمد، (1363)، تاریخ تذکرههای فارسی، ج2، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتابخانه سنایی.
26
- محرابی کرمانی، سعید، (1330)، تذکره الاولیاء یا مزارات کرمان، به راهنمایی محمد هاشمی کرمانی و به اهتمام حسین کوهی کرمانی، تهران، چابخانه مجلس.
27
- مدرس، محمد علی، (بیتا)، ریحانه الادب، چاپ سوم، ج هشتم، تبریز، انتشارات کتابفروشی خیام.
28
- مدیر شانه چی، کاظم، (1345)،مزارات خراسان، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
29
- مستوفی بافقی، محمد مفید، (1340،1342)؛جامع مفیدی (جلد اول و سوم)، بکوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات کتابفروشی اسدی.
30
- میر انصاری، علی، (1389)، جنید شیرازی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 18، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
31
- میر خواند، میر محمد بن سید برهان الدین خواندشاه، (1339)، تاریخ روضه الصفا، ج هفتم، تهران، انتشارات خیام، پیروز، مرکزی.
32
- نفیسی، سعید، (1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران، چاپ دوم، ج .1، تهران، کتابفروشی فروغی.
33
- واعظ، سید اصیل الدین عبدالله، (1351)، مقصد الاقبال و مرصد الامال خاقانیه، به کوشش مایل هروی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
34
- ــــــــــــــــــــ ، (1344)، رساله مزارات هرات، به تصحیح فکری سلجوقی، کابل، بینا.
35
- یوسفی فر، شهرام، (خرداد و تیر 1380)، تاریخ ملازاده، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 44-45، صص121-129.
36
ORIGINAL_ARTICLE
Abstract
-
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_2017_80d34ea041f345c3c1e6b68822de587f.pdf
2013-02-19
197
204
-
-