تحلیلی بر مفهوم امنیت و جایگاه آن در نظریۀ سیاسی خلیفه ـ سلطان از منظر اندیشه‌گران اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

چکیده

نظریة خلیفه ـ سلطان در حقیقت بازتولید شرایط پراگماتیک جامعه اسلامی بود. ظهور خاندان‌های حکومتگر و بالاخص ترکان به عنوان بازوی نظامی ممالک اسلامی، از یک سو منجر به استقرار قدرت سلطان و اقتدار معنوی خلیفه شد. از سوی دیگر اندیشه گران اسلامی را واداشت با ابداع نظریه خلیفه-سلطان درصدد توجیه فقهی نظم جدید به عنوان یکی دیگر از شیوه‌های کسب قدرت برآیند. در این نظریه دو رویکرد قرینه وجود دارد، همچون دو روی یک سکه. در رویکرد اول اندیشه گران سیاسی بر آنند تا نظام تغلبیه (غلبه سلطان بر ممالک اسلامی از طریق قوه نظامی) را توجیه و تصدیق فقهی کنند و دیگر اینکه برقراری امنیت را علت اساسی این تصدیق قرار دهند. بنابراین غلبه و امنیت جوهرة اصلی این نظریه است که در یک رابطه متقابل فهم و درک می‌شود. در این جستار کوشش بر این است تا مقولة امنیت را با توجه به آرای اندیشه گرانی چون نظام الملک، غزالی و ماوردی در چارچوب نظریه خلیفه ـ سلطان مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Security and Its Position in the Political Theory of the Caliph-Sultan from the Perspective of Islamic Thinkers

نویسنده [English]

  • rasoul arabkhani
Assistant Professor, Department of History, Payame Noor University
چکیده [English]

Caliph-Sultan’s theory reproduction in fact conditions were pragmatic Islamic society: The emergence of governing families and especially Turks as the military arm of Islamic countries on one hand led to the establishment of power of Sultan and deployment the spiritual authority of Caliph and the other hand, seeks to justify the new order as a juristic One of the other methods of acquiring the power managed. In this theory, there are two symmetrical approach, as two of the same coin. Political thinkers in the first approach attempt that conquest system (defeating the Sultan of Islamic countries through military force) to justify and confirm their jurisprudence and security deployment Another main reason put this confirmation. Therefore, security and overcome is main essence of this theory, that is understood in a reciprocity. This article is to attempt the security speech considering ideas such as Nezam Al Mulk, Ghazali and Maverdi within framwork of Caliph- Sultan theory analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Theory of Califate-Sultan
  • Conquest system
  • The Poltical tought
  • History Of Iran and Islam
−     قرآن کریم
−    ابو العلی المودودی ( 1363)، خلافت و ملوکیت، ترجمه خلیل احمدی حامدی، تهران، انتشارات فرهنگ قرآن.
−    افضل الدین کاشانی (1311ش)، ساز و پیرایۀ شاهان پر مایه، به کوشش مبصر السلطنه اصفهانی، تهران.
−    بارتولد، و.و (1377)، خلیفه و سلطان و مختصری درباره برمکیان، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، م‍‍ؤسسه انتشارات امیر کبیر.
−    حبیبی، حسن (1375)، «اندیشه و عمل سیاسی ماوردی» در مجموعه «آیینه حقوق» زیر عنوان، مجله کلک، شماره‏47.
−    روزبهان خنجی، فضل الله (بی‌تا)، سلوک الملوک، تصحیح و مقدمه محمد علی موحد، تهران.
−    سروش، عبدالکریم ( 1388)، قصه ارباب معرفت، تهران، موسسه فرهنگی صراط.
−    شامی، نظام الدین (1937)، ظفرنامه، براک، مؤسسه شرقیه چکسلواکی.
−    شریف. میان، محمد (۱۳۶۵)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
−    فخر رازی، حدائق الانوار، نسخه خطی، کتابخانه ملی، شماره 3057، برگ 89.
−    فیرحی، داود ( ۱۳۷۸)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
−    قادری،حاتم ( 1370)، اندیشة سیاسی غزالی، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
−    قادری، حاتم (1389)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سمت.
−    طباطبایی، سید جواد (1375)، زوال اندیشه سیاسی در ایران، چ دوم، تهران، انتشارات کویر.
−    طباطبایی، سید جواد (1368)، در آمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، چ دوم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی بین المللی وزارت امور خارجه.
−    طه حسین (1382)، فلسفه اجتماعی ابن خلدون، ترجمه امیر هوشنگ دانایی، تهران، نگاه.
−    غزالی، ابو حامد محمد (1419ق)، احیاء علوم الدین، ج 1، تحقیق و تنفیح عبدالله الخالدی، انتشارات دارالارقم.
−    غزالی، ابوحامد محمد (1361)، نصیحه الملوک، تصحیح و حواشی جلال الدین همایی،تهران، انتشارات بابک.
−    لمبتون،آ.ن (1382)، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر نی.
−    لمبتون، آن .ک. س (1379)، نظریه دولت در ایران، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران، نشر گیو.
−    ماوردی (1406ق.)، الاحکام‏السلطانیه، قاهره، مطبعه الوطن. افست: قم دفتر تبلیغات اسلامی.
−    ماوردی (1988م)، نصیحةالملوک بتحقیق فواد عبدالمنعم احمد، اسکندریه مؤسسه شبّاب الجامعه.
−    میرزای قمی ( بی‌تا)، اصول دین، به کوشش رضا استادی، تهران، انتشارات رجاء.
−    نامه تنسر به گشنسب (1354)، به تصحیح: مجتبی مینوی، انتشارات خوارزمی، تهران: انتشارات خوارزمی.
−    نراقی، ملا احمد (1415 ق ـ 1373 ش)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، مشهد، مؤسسه آل البیت، ج 8.
−    نظام الملک طوسی (1372)، سیرالملوک، به اهتمام هیربرت دارک تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
−    نظام الملک طوسی (1367)، وصیت نامه، به کوشش منصور ثروت،تهران: امیرکبیر.
−    هانری لائوست (1354)، سیاست و غزالی، ترجمه مهدی مظفری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ج‏1.
−    Gibb, Hamilton Alexander: Studies on the Civilization of Islam, London , 1962.