تاریخ‌نویسی افضل الملک؛ تجربه زیسته در دو زیست جهان سنتی و مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار دانشگاه بین المللی امام خمینی

2 دانشگاه بیرجند

چکیده

مقاله کنونی بر آن است که روش و نگرش افضل الملک در تاریخ‌نویسی را با عنایت به تجربه زیسته‌ی او مورد تتبع قرار دهد. ما برآنیم که تجربه زیسته مورخی چون او به شکلی و نحو دیگر در عرصه تاریخ نویسی متبلور می‌شود و کانون این تجربه زیسته همانا دورۀ گذاری است که او را در یک برزخ قرار می‌دهد. از آن جایی که او در سرآغاز این تغییر می‌زید سیطره و غلبه زیست جهان نوین که مشروطه نمود و نمادی از آن است، کاملا مشهود نیست و از این رو می‌توان گفت که افضل الملک بین دو زیست جهان سنتی و مدرن درگیر است و بازخورد این مساله در نوشتارش آشکار است به طوری‌که گاه مفاهیم متعارضی چون «استبداد» و «مشروطه» و «رعیت» و «ملت» را استعمال می‌کند و در مواضع مختلف نوشتارش به یک سو گرایش پیدا می‌کند. او به دلیل تنفس در زیست جهان نوین که با صورتبندی «حوزه‌ی عمومی» همراه و همبسته است، نوشتاری متفاوت نسبت به تاریخ نویسی‌های چند دهه قبل از خود خلق می‌کند. لذا درون مایه بنیادین نوشتار او تحت تاثیر دوره گذار ماهیتی پارادوکسیکال به خود می‌گیرد و این پارادوکس در برخی مواضع در ساحت دفاع از نظام و تفکر گذشته و در برخی مواضع دیگر در ساحت جانبداری از نظام نوین خودنمایی می‌کند و خوانندگان خود را در یک دوگانگی قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historiography of Afzal -ul-Mulk; lived experience in both traditional and modern life world

نویسندگان [English]

  • yaghoub khazaei 1
  • shirzad hkhazaei 2
1 imam khomeini
2 university of birjand
چکیده [English]

The aim of this article is that Afzal -ul-Mulk method and attitude in the historiography was discussed with the respect to his lived experience. We want to lived experience the historian are reflected in another form in the sphere of historiography. The Center of this lived experience is the transitional period that puts him in a limbo. Since he living in the beginning of the change, domination of the new lived experience that constitution is a symbol of its, is not evident. And hence it can be said that Afzal -ul-Mulk is involved between the two traditional and modern life world and feedback of this problem is evident in its writing, So sometimes conflicting concepts using like " tyranny" and "constitutional" and "Peasant" and "nation" and in the various positions of writing tend to find to one of those two. He lived due to breathing in the modern life world that is associated with the formulation of "Public Sphere " , different writing creating than the historiography of his several decades ago. Therefore, the basic themes of his writing takes paradoxical nature by the transition period. And this paradox show off in some positions in the field of defense and thinking of the past and in some other positions on the field side of the new system and puts its readers in a dualism .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afzal -ul-Mulk
  • historiography
  • social changes
  • lived experience
  • Life world
−        آدمیت، فریدون (1363)، اندیشه‌های طالبوف تبریزی، تهران، چاپ پدیده
−        آژند، یعقوب (1380)، «تاریخ نگاری دوره قاجار» در: تاریخ نگاری در ایران، تهران، نشر گستره
−        اعتماد السلطنه، محمد حسن خان (1371)، تاریخ اشکانیان، به تصحیح نعمت احمدی، تهران، اطلس
−        افشار فر، ناصر(1379)، «میرزا غلامحسین خان افضل الملک و سفرنامه اصفهان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 12، سال 3
−        افضل الملک، غلامحسین خان (1361)، افضل التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران
−        افضل الملک، غلامحسین خان (بی‌تا)، تاریخ و جغرافیای قم، تهران، انتشارات وحید
−        افضل الملک، غلامحسین خان (1373)، سفر مازندران و وقایع مشروطه (رکن الاسفار)، به کوشش حسین صمدی، مازندران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
−         افضل الملک، غلامحسین خان (بی‌تا)، سفرنامه خراسان و کرمان، به اهتمام قدرت الله روشنی، مشهد، توس
−        افضل الملک، غلامحسین خان (1380)، سفرنامه اصفهان، به کوشش ناصر افشار فر، تهران : موزه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
−        اوبن، اوژن (1362)،  ایران امروز 1907 ـ 1906، ترجمه علی اصغر سعیدی، تهران، زوار
−        پیوزی، مایکل (1384)، یورگن هابرماس، ترجمه احمد تدین، چاپ دوم، تهران، هرمس
−        توکلی طرقی، محمد (1381)، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران: نشر تاریخ ایران
−        جلالی، نادره (1379)، «شرحی از احوالات ناگفته‌ی غلامحسین خان افضل الملک»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 9، سال سوم
−        خزائی، یعقوب (1395)، «بررسی پدیدارشناختی مفهوم وحشی با تکیه بر مفهوم وحشی در مطالعات تاریخی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال 8، شماره 29، صص 98 ـ 75
−        خلیلی، محسن (1381)، «اخبار ناصری و مظفری در باب حقایق افضل»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، شماره 2، سال 4
−        خوشزاد، اکبر (1382)، «بررسی آثار میرزا غلامحسین خان افضل الملک»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 12، سال 6
−        دیلتای، ویلهلم (1389)، تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، ققنوس
−        دیلتای، ویلهلم (1392)، به فهم درآوردن جهان انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، ققنوس
−        ریتزر، جورج (1393)، نظریۀ جامعه شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، نشرنی
−        شفیعی، محمود (1384)، «نظریه کنش ارتباطی(جهان زیست و سیستم) و نقد اجتماعی ـ سیاسی»، دو فصلنامه دانش سیاسی، شماره 2
−        علوی، سید ابوالحسن (1385)، رجال عصر مشروطیت، به کوشش حبیب یغمایی و ایرج افشار
−        قدیمی قیداری، عباس (1393)، تداوم و تحول تاریخ نویسی در ایران عصر قاجار، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام
−        لازار، ژودیت (1392)،  افکار عمومی، ترجمه مرتضی کتبی، چاپ دهم، تهران، نی
−        لالاند، آندره (1377)، فرهنگ علمی و انتقادی فلسفه، ترجمه غلامرضا وثیق، تهران، موسسه انتشاراتی فردوسی ایران
−        مصاحبی نائینی، محمد علی (1376)، تذکره‌ی مدینه الادب، جلد اول، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی
−        ناطق، هما (1373)، بازرگان در داد و ستد با بانک شاهی و رژی تنباکو، تهران، توس
−        نبوی، سید عبد الامیر (1389)، «جامعه در حال گذار؛ بازبینی یک مفهوم (ضرورت تحلیل مفهوم دوران گذار با رویکردی میان رشته‌ای)»، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره سوم، شماره 1.
−        نوذری، حسینعلی (1381)، بازخوانی هابرماس، تهران، چشمه.
−        نوری، شیخ فضل الله (1377)، رسالۀ حرمت مشروطه یا پاسخ به سوال از علت موافقت اولیه با مشروطیت و مخالفت ثانویه با آن، در: رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، تهران، کویر، چاپ دوم.
−        هابرماس، یورگن (1388)، دگرگونی ساختاری حوزه عمومی، ترجمه جمال محمدی، چاپ سوم، تهران، نشر افکار.
لاتین
-     Habermas, Jürgen (1987), The theory of communicative action, vol 2, translated by Thomas maccarthy, Boston, Beacon press.