نادرشاه، مشروعیت و شورش‌های اجتماعی 1139ﻫ.ق – 1152ﻫ.ق/1726م- 1740م

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر-ایران،مستخرج از رساله دکتری

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحدشبستر، ایران-نویسنده مسئول

3 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس تهران-ایران

4 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر-ایران

چکیده

تصاحب قدرت در طول تاریخ ایران اگرچه با زور و غلبه توأم بود و حکومت‌ها ماهیتی دیکتاتوری و یا استبدادی داشتند، ولی برای تحکیم و ادامه حاکمیت خود ناگزیر از کسب مشروعیت سیاسی بودند. نادر با در پیش گرفتن سیاست تساهل مذهبی و با طرح نظریه خامس مذاهب، سعی کرد در آشتی و جلب حمایت پیروان هر دو مذهب شیعه و سنی و کسب مشروعیت دینی و سیاسی در داخل و خارج از کشور برآید، ولی شورش‌های داخلی در پوشش صفوی خواهی و حملات و دشمنی‌های بی‌وقفه‌ی عثمانی، به شکست تلاش‌های او منجر گردید و از طرفی، تلاش نادر برای نسب‌سازی با ایجاد پیوندهای خونی خود و اطرافیانش با خاندانهای پادشاهی، با تفکرات فر ایزدی رسوب کرده در اذهان عامه مغایر افتاد. در اوایل، بر خلاف نظر عموم، این حس تکبر و تشخص دیوانیان، خوانین و سران ارتش بود که قدرت گیری دون پایه‌ای چون نادر را بر نمی‌تابید، ولی با بحث پادشاهی و اصلاحات مذهبی نادر، این حس درهم تنیدگی قدسیت- سیادت و مرشدیت خاندان صفوی با مذهب تشیع در وجدان عمومی بود که با غلیان و جوشش و سرریزی، پذیرش نادر را بعنوان سردمدار پس می‌زد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nader Shah, Social Legitimacy and Riots

نویسندگان [English]

  • mohammad faridi 1
  • Massoumeh gharehdakhi 2
  • laghsodali sadeghi 3
  • Manijeh Kazemi 4
1 studen phd
2 Professor of Islamic Azad University shabestar
3 Faculty Member of Tehran University
4 Islamic Azad University of Shabestar Branch
چکیده [English]

Even though seizing power in Iran’s history was mainly through force and conquest and dynasties had authoritarian nature, they had to obtain political legitimacy to continue their ruling. Nader՚s low level originality and his attempts to make blood connections with royal families was in contrast with Divine Glory ideas that was widespread among people. To obtain religious legitimacy, he adopted religious tolerance and suggested the theory of five groups of Islam in order to obtain the support of followers and Sunni and Shiite and solve discord with neighbor countries. But the riots of supporters of Safavid dynasty and attacks and hostility of Ottoman Empire led to failure of his attempts and increase of non-Shiite soldiers in his army.At first, the arrogant ministers, governors and commanders of army didn’t tolerate the power of a low level person like Nader. But his emergence and seizure of power made public proud. But because Safavid dynasty and Shiite were interwoven in minds of people, they rejected competent Nader as a king. This rejection led to decline of Nader’s humanitarian spirit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Afsharid"
  • "Nader shah"
  • "Political Legitimacy"
  • "Installation of "
  • "social riots
-      آرونوا، م. ر؛ اشرافیان، ک. ز (2536)، دولت نادرشاه افشار، ترجمه حمید امین، چ 2، تهران: شبگیر.
-      ابن بزاز اردبیلی، درویش توکلی (1373)، صفوه الصفا، مصحح غلامرضا طباطبائی مجد، چ 1، تبریز: مصحح.
-      استرآبادی، میرزا مهدی (1341)، جهانگشای نادری، به تصحیح عبدالله انوار، تهران، انجمن آثار ملی.
-      ــــــــــــــــــــ (1368)، تاریخ جهانگشای نادری، تهران: دنیای کتاب.
-      ــــــــــــــــــــ (1390)، تاریخ جهانگشای نادری، تصحیح میترا مهرآبادی، چ2، تهران: دنیای کتاب.
-      الگار، حامد (1371)، سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، چ 1، تهران: طرح نو.
-      اکس ورسی، مایکل (1389)، شمشیر ایران، سرگذشت نادر شاه افشار، ترجمه حسن اسدی، چ 1، تهران: کتاب آمه.
-      الیاسی، محمد حسین، (1381)، «نظریه‌های تحلیل روانشناختی رفتارهای جمعی اعتراض آمیز»، نشریه دانش انتظامی، ش 13 و 13، صص 64 تا 81.
-      اوتر، ژان (1366)، سفرنامه ژان اوتر (عصر نادر شاه)، ترجمه علی اقبالی، چ2، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
-      آوری، پتر و گاوین هامبلی و چارلز ملوین (1389)، تاریخ ایران کمبریج، از نادرشاه تا زندیه، ترجمه تیمور قادری، ج 7، قسمت اول، چ 2، تهران: مهتاب.
-      ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387)، تاریخ ایران دوره افشار، زند و قاجار به روایت کمبریج، ترجمه مرتضی ثابت فر، ج 7، چ 1، تهران: جامی.
-      بشیریه، حسین (1387)، انقلاب و بسیج سیاسی، چ 7، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-      باکیخانوف، عباسقلی آقا (1970)، گلستان ارم، به اهتمام عبدالکریم علیزاده، محمدآقا سلطانوف، محمد آذرلی، اژدرعلی اصغرزاده، فاضل بابایف، باکو: انتشارات علم.
-   بیات، مسعود(1390)، «سنخ شناسی نظام مشروعیت در دوره ی تیمور (771-807 ﻫ.)»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، سال 21، ش 10، پیاپی 93،  صص 87-63.
-   ترابی، یوسف؛ آیت گودرزی (1380)، «کالبد شکافی رهیافت «محرومیت نسبی» در پیدایش عصیان و شورش‌های اجتماعی»، نشریه دانش اجتماعی، ش 11،  صص 92 تا 109.
-      ترکمنی آذر، پروین و صالح پرگاری (1384)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفاریان و علویان، چ 3، تهران: سمت.
-      تهرانی «وارد»، محمد شفیع (1369)، تاریخ نادر شاهی، به اهتمام رضا شعبانی، چ1، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-      جعفریان، رسول (1375)، «نادر شاه و مساله وحدت اسلامی»، در مجموعه مقالات تاریخی، چ 1، قم: نشر الهادی.
-   جعفری، علی اکبر؛ عادل شعبانی مقدم (1394)، «زمینه‌های اجتماعی و جریان شناسی مشروعیت‌یابی نادر»، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان، سال 51، دوره جدید، سال هفتم، شماره 2، صص 33 تا 52.
-    حاجیان پور، حمید و علی کارانی مقدم (1389)، «شورش محمد خان بلوچ در سالهای1142ﻫ.ق تا1146ﻫ.ق:علل و پیامدها»،پژوهش‌های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه اصفهان، سال دوم، شماره 1،  صص 45-31.
-      حسینی فسائی، میرزا حسن (1378)، فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسائی، ج 1، چ 2، تهران: امیرکبیر.
-      حزین لاهیجی، محمدعلی (1377)، رسائل حزین لاهیجی، به کوشش: علی اوجبی، ناصر باقری، اسکندر اسفندیاری، چ 1، تهران: آینه میراث.
-      راوندی، مرتضی (1382)، تاریخ اجتماعی ایران (جلد4 بخش 2)، چ 2، تهران: نگاه.
-      رحیملو، یوسف، (1369)، «نگاهی به مسأله تبار در خاندان‌های پادشاهی ایران»، نشریه جستارهای ادبی، شماره 90 و 91، صص 611-594.
-      سفرنامه‌های ونیزیان در ایران (شش سفرنامه)، ترجمه منوچهر امیری، چ 1، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
-      سردادور، ابوتراب (1389)، تاریخ نظامی- سیاسی دوران نادر شاه افشار، چ 1، تهران: نگارستان.
-      سومر، فاروق (1371)، نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی، ترجمه احسان اشراقی، محمدتقی امامی، چ 1، تهران: نشر گسترده.
-      سیف، احمد، (1373)،  اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، چ 1، تهران: نشر چشمه.
-      سیوری، راجر.م (1382)، تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی (مجموعه مقالات)، ترجمه عباسقلی غفاری فرد، محمد باقر آرام، چ 1، تهران: امیرکبیر.
-      ــــــــــــــ (1389)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، چ 19، تهران: نشر مرکز.
-      شعبانی، رضا، (شهریور 1349)، «سیاست مذهبی نادر شاه افشار»،مجله وحید، شماره 81،  صص 1132 تا 1156.
-      ـــــــــــ (1373)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، چ 1، تهران: قومس.
-      ـــــــــــ (1378)، مختصر تاریخ ایران در دوره‌های افشاریه و زندیه، چ 1، تهران: سخن.
-      ـــــــــــ (1384)، گزارش زندگی، به کوشش هارون و هومن، چ 1، تهران: نشر پانیذ.
-      ــــــــــ (1386)، تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی ایران در دوره‌های افشاریه و زندیه، چ 7، تهران: سمت.
-      شوشتری، سید عبدالله (1343ق)، تذکره شوشتر، تصحیح خان بهادر مولی بخش و محمد هدایت حسن، کلکته هند: بی‌نا.
-      صفوی خطایی، شاه اسماعیل اول (1380)، کلیات دیوان شاه اسماعیل خطایی، تحقیق و تصحیح میرزه رسول اسماعیل زاده، چ 1، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
-   عبداللهی، نوراله و علی اکبر کجباف (بهار و تابستان 1392)، «مشروعیت صفویان، پادشاهی نادر»، دو فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، شماره 6، سال سوم، صص 138تا 117.
-   عبدی، زهرا (1394)، «اندیشه تقریب شیعه و سنی: سیاست سنی گرایی نادر شاه»، فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، سال یازدهم، شماره 41،  صص 33 تا 45.
-      فاروقی، فواد (1378)، مروری بر سرنوشت انسان در تاریخ ایران، چ 2، تهران: انتشارات عطایی.
-      فرخی، حسین، (مردادماه 1386)، «حل مسأله مشروعیت قدرت در ایران باستان»، مجله حافظ، شماره 43، صص 12 تا 11.
-      فلسفی، نصرالله (1347)، چند مقاله تاریخی و ادبی، چ 1، تهران: انتشارات وحید.
-      فلور، ویلم (1365)، بر افتادن صفویان و برآمدن محمود افغان، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
-      ــــــــــ (1368)، حکومت نادر شاه به روایت منابع هلندی، ابوالقاسم سری، چ1، تهران: توس.
-      ـــــــــ (1371)، صنعتی شدن ایران و شورش شیخ احمد مدنی، ترجمه ابوالقاسم سری، چ1، تهران: توس.
-      قزوینی، ابوالحسن بن ابراهیم، (1367)، فوایدالصفویه، تصحیح مریم میراحمدی، چ 1، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-    قدیمی قیداری، عباس (پاییز و زمستان 1390)، «درآمدی بر موانع و دشواری‌های تاریخ نویسی در ایران با تأکید بر عصر قاجار»، دو فصلنامه تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، شماره 8، سال 21، صص 13 تا 205.
-   کاتوزیان، همایون و حمید احمدی (مرداد و شهریور 1383)، «مشروعیت سیاسی و پایگاه اجتماعی رضا شاه» نشریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره‌های 203 و 204، صص 96 تا 113.
-   کسرایی، محمد سالار، (1389)، «فرمانروایی توأمان:حکومت و مشروعیت در ایران باستان»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 2، صص 208 تا 189.
-      کشمیری، عبدالکریم (1970)، بیان واقع، به تصحیح و تحقیق داکرکی- بی‌ نسیم، چ 1، لاهور پاکستان: اداره تحقیقات پاکستان، دانشگاه پنجاب لاهور.
-      کویین، شعله آلیسیا، (1379)، «رویاهای شیخ صفی الدین و تاریخ نوشته‌های صفوی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 37 و 38، صص 64 تا 75.
-      ــــــــــــــــ (1387)، تاریخ نویسی در روزگار فرمانروایی شاه عباس صفوی، ترجمه منصور صفت گل، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   گاتوغی گوس، ابراهام (1330)، منتخباتی از یادداشت‌های ابراهام گاتوغی گوس، ترجمه استیفان هانانیان، عبدالحسین سپنتا، بی‌جا: نشریه روزنامه سپنتا، چاپخانه حبل المتین.
-      گلپینارلی، عبدالباقی (1384)، «قزلباش»، مجله فرهنگ، ترجمه وهاب ولی، ش 1،  صص 169 تا 184.
-      گر، تد رابرت (1377)، چرا انسانها شورش می‌کنند؟، ترجمه علی مرشدی زاده، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      لاکهارت، لارنس (1331)، نادرشاه، ترجمه و اقتباس مشفق همدانی، تهران: چاپخانه شرق.
-      لاکهارت، لارنس و غلامرضا افشار نادری (1384)، نادر شاه آخرین کشور گشای آسیا، ترجمه اسماعیل افشار نادری، چ 3، تهران: دستان.
-      متی، رودی (1393)، ایران در بحران، زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، چ 2، تهران: نشر مرکز.
-   محمدی، ذکرالله و محمد بی‌طرفان (بهار 1391)، «انتقال و تحویل اندیشه سیاسی فره ایزدی از ایران باستان به ایران اسلامی»، مجله سخن تاریخ، شماره 16، صص 3 تا 36.
-      مخبر دزفولی، فهیمه(1384)، «ترکان از شمنسیم تا اسلام»، مجله تاریخ و تمدن اسلامی، ش 1،  صص 49 تا 61.
-      مروی وزیر مرو، محمدکاظم (1364)، عالم آرای نادری، به تصحیح: محمد امین ریاحی، 3 جلد، چ 1، تهران: کتابفروشی زوار.
-      مزاوی، میشل م. (1388)، پیدایش دولت صفوی، ترجمه یعقوب آژند، چ 2، تهران: نشر گستره.
-      مقتدر، غلامحسین (1383)، نبردهای بزرگ نادرشاه، چ 1، تهران: دنیای کتاب.
-      مینورسکی، و. (1363)، تاریخچه نادرشاه، ترجمه رشید یاسمی، چ 3، بی‌جا: کتاب‌های سیمرغ.
-      نصیری، محمدرضا (1364)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران «دوره افشاریه»، چ1، گیلان: انتشارات واحد فوق برنامه بخش فرهنگی دفر مرکزی جهاد دانشگاهی.
-      نوایی، عبدالحسین (1368)، نادرشاه و بازماندگانش، چ 1، تهران: انتشارات زرین.
-      نویسنده ناشناس، (1376)، حدیث نادرشاهی، تصحیح، تحشیه و تعلیقات رضا شعبانی، چ2، تهران: بعثت.
-      نویسنده گمنام (1349)، عالم آرای شاه اسماعیل، تصحیح و تعلیق اصغر منتظری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      وبر، ماکس (1393)، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابی نژاد و مصطفی عمادزاده، چ 3، تهران: سمت.
-   هوشنگ مهدوی، عبدالرضا(1386)، «تجاوزهای پی درپی روسیه به ایران پیش از جنگهای ایران و روس»، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 235 و 236،  صص 62 تا 73.
-      هنوی، جونس (1346)، زندگی نادر شاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      ــــــــــــ (1367)، هجوم افغان و زوال دولت صفوی، اسماعیل دولتشاهی، تهران: یزدان.
-   یاشار اجاق، احمد (پاییز 1385)، «از عصیان باباییان تا قزلباشگری،نگاهی به تاریخ ظهور و رشد علویان در آناتولی»، فصلنامه تاریخ اسلام، ترجمه‌ی شهاب ولی، شماره 27، صص 159-182.
-   یوسف جمالی، محمدکریم؛ علی اصغر حبیبی نوده (1390)، «ناهمخوانی رفتارهای شاه اسماعیل اول با مذهب تشیع»، مجله پژوهشنامه تاریخ، سال هفتم، ش 25، صص159 تا 173.
 
-       Firudin oglu Nagiyev (1997), Qizilbaşliq haqqinda, Baki: ƏbilƏv, Zeynalov naşriyyati.
-       Yilmaz, Orhan, “Alevilikte eski Turk dini (Goktanri hnanci), ve şamanizmin etkileri”, akademik Tarih ve Dusunce Dergisi, Cilt:1, sayi: 4, (2014), pp1-13.
-       Sevinç, Tahir, Nadirşahin 1738-1739 Hindistan Seferi ve Sonuçlari SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi: 24, 2011.
-       Mahmud- Nadir șah mektuplașmalari, 3Numarali Name- I Humayün Deftari, (2014), Istanbul, Bșbakanlik Devlet Arșivleri Genel Mudurluğlü Osmanli Arșivi Daire Bașbanliği.
-       ERDOĞAN, Aysel, “İSLAMİYET’TEN ÖNCE TÜRK DEVLETLERİNDE MECLİS ANLAYIŞI: TOY, KENGEŞ, KURULTAY  ÖRNEĞİ”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, (2014),  Sayfa: 39-52.