تاریخ‌نگاری و تاریخ پژوهشی در تعامل با متون مکتوب ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی/ دانشگاه

2 پژوهشگر

چکیده

بررسی آثار ادبی جهان گویای این مطلب­است که بخشی از این آثار، افزون بر ثبت وقایع گذشته، توصیه­ها و اعتراضات به حاکمان­وقت را در قالب شعر، حکایت و طنز بیان کرده­اند، بگونه­ای که از آن­ها می‌توان به عنوان معیار و محکی برای مکتوبات تاریخی که در همان زمان توسط مورخان حرفه­ای برای ما باقی­مانده است، بهره­برد. بدین­سان، شاید بتوان ادبیات را زبان دوم تاریخ نامید که با بلاغت و شیوایی هنری خویش، جذابیت خاصی به این سبک از تاریخ­نگاری می­دهد. از آن­جا که ادبیات به واسطۀ خصلت ذاتی نهفته در خویش، آمیخته با احساس و تخیل است، گاهی تخیلات شاعر با واقعیت در هم می­آمیزد و خطاهایی نیز به دنبال خود می­آورد. با وجود این، نقش این عنصر هنری آن قدر پررنگ است که تخیلات نیز بیانگر آن چیزی­است که باید در زمان شاعر باشد، ولی به علل گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی ممکن­است واقعیت رنگ باخته و بدین­سان، شاعر یا داستان­نویس آن را به صورت امری تخیلی آرزو می­کند. ظهور و تکوین تاریخ­نگاری فارسی پس از اسلام به میزان زیادی مدیون ادیبان یا دبیران بود که در این نوشتار از آن­ها با عنوان دبیر -مورخ یا ادیب- مورخ یاد شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از شیوه پژوهش تاریخی با رویکرد تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع ادبی و تاریخی در پی آن­است تا نقش دبیران را در شکل­گیری تاریخ­نگاری فارسی و پیامدهای پیوند تاریخ و ادبیات در دوران پیشامدرن در ایران مورد بررسی قراردهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Literature’s role in Historiography and Historic research

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Sangari 1
  • Mostafa Narimani 2
1 Assistant Professor/ University
2 Researcher
چکیده [English]

Studying the works of world literature suggests that some parts of these works, in addition to recording the past events, contain recommendations and protests to the rulers in the forms of poetry, narrative, and humor; in such a way that they can be used as a standard for historic writings which have been remained by the effort of professional historians. Thus, perhaps literature could be called the second language of history that by its rhetoric and eloquence art, gives a special attraction to this style of historiography. Since literature, due to its concealed inherent feature, is mixed with feeling and imagination, sometimes the poet’s imagination mixes with reality that causes mistakes. The emergence and development of post-Islamic Persian historiography was greatly indebted to the scholars or secretaries whom are mentioned as secretary- historian or scholar- in this article. Using historic research method with an analytic-descriptive approach and referring to historic and literary sources, it is aimed to study the secretaries’ roles in forming Persian historiography and also study the consequences of links between literature and history in pre-modern period in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History
  • Literature
  • Historian
  • Literary texts
  • historiography
  • Historic research
−        قرآن مجید (1367)، ترجمه سید­محمد آیتی، قم، دارالقرآن الکریم.
−        ابن خلدون، عبدالرحمن (1390)، مقدمۀ ابن­خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
−        ایگرس، گئورگ (1389)، تاریخ‌نگاری در سده بیستم، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران، نشر سمت.
−        تولستوی، لئو (1389)، رستاخیز، تهران، انتشارات اشجع.
−        تولستوی، لئو (1370): جنگ و صلح، ترجمه کاظم انصاری، تهران، نشر امیر کبیر.
−        خلیفه، مجتبی (1389)، «پیوند ادبیات و تاریخ­نگاری در ایران»، نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش­های میان رشته‌ای.
−        ساماران، شارل (1389)، روش­های پژوهش در تاریخ، ترجمه ابوالقاسم بیگناه، غلامرضا ذات علیان، اقدس یغمائی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
−        فراید، ادموند ب. (1378)، تاریخ­نگاری و جامعه­شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، تهران، نشر کویر.
−        مهدی، محسن (1352)، فلسفۀ تاریخ ابن­خلدون، ترجمه مجید مسعودی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
−        وایتهد، آلفرد نورث (1370)، سرگذشت اندیشه­ها، ترجمۀ عبد­الرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
−        هروی، جواد (1389)، روش تحقیق و پژوهش علمی در تاریخ، تهران، نشر امیر کبیر.
−        هگل، فریدریش (1390)، عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران، انتشارات شفیعی.
−        هوگو، ویکتور (1370)، بینوایان، ترجمه حسنقلی مستعان، تهران، نشر امیرکبیر.
−        هوگو، ویکتور (1390)، مردی که می­خندد، ترجمه محیی، تهران، نشر جاویدان خرد.
−      Bakker, Eg., (2006), “Contract & Design: Thucydides’ Writing”, in Brill’s Companions to Thucydides, Brill Publication, Leiden-Boston, pp. 3-33.
−      Canfora,L., (2006), “Biographical Obscurities and Problems of Composition”, in Brill’s Companions to Thucydides, Brill Publication, Leiden-Boston, pp. 109-131.
−      Daussy, H., (1958), L’aventure de l’Archéologie, Hachette, Paris.
−      Finley, M.I., (2000), The Use and Abuse of History, Pimlico publishing.
−      Hornblower, S., (2006), “Herodotus’ Influence in Antiquity”, in The Cambridge Companion to Herodotus, edited by C. Dewald & J. Marincola, Cambridge University Press, Cambridge, pp. 306-319.
−      Raaflaub, Kurt A. (ed.), 2007: War and Peace in the Ancient World, Blackwell Publishing, Oxford.
−      Rengakos A. & Tsakmakis A. (eds.), 2006: Brill’s Companions to Thucydides, Brill Publication, Leiden-Boston.
−      Lanson, Gus., (1960), Histoire de la Littérature Franςaise, Librairie Hachette.
−      Sharrock, A. & Ash, Rh. 2002: Fifty Key Classical Authors, Routledge: Taylor & Francis Group, London and New York.
−     Wilkins, J., 1993, Euripides: Heraclidae, Oxford.