بررسی مواضع بازاریان تبریز در قبال سیاست های اقتصادی حکومت پهلوی اول با تکیه بر اسناد (1320-1304ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضوهیئت علمی دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی( دانش آموختة دانشگاه اصفهان)

3 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی(دانش آموختة دانشگاه اصفهان)

2251757x

چکیده

چکیده:
سیاست‌ها و مصوبات اقتصادی مجالس دورة پهلوی اول برآیند بحران‌های اقتصادی ایران در عصر قاجار بود که فعالیت اصناف و تجار را به شدت تحت تأثیر قرار داده و این طیف را به سوی  تقابل با حکومت مذکور سوق داده بود.
اگر چه مصوبات مزبور در راستای حل معضلات حاکم بر فعالیت‌های اقتصادی عصر، مطرح و اجرا می‌گردید اما به نسبت دامنة تأثیرات و فرآیند اجرا، می‌توانست به اعتراض و موضع گیری گروه‌هایی از اصناف و تجار بینجامد. اعتراضات و مقاومت‌های بازاریان در این دوره به دلیل نظارت شدید مراجع رسمی که خود حاصل گسترش ساختار بوروکراتیک حکومت پهلوی اول بود، نمود بیشتری یافته است. در این میان بررسی این موضوع که بازاریان تبریز چه مواضعی را در مواجهه با سیاست‌های اقتصادی مطرح شده از سوی حکومت پهلوی اول برگزیده و این مواضع تا چه میزان بر روند اجرای قوانین اقتصادی  در این منطقه تأثیر گذار بوده است، می تواند وجوهی از نقش بازاریان تبریز را در عرصة فعالیت های  اقتصادی در این دوره بازنمایاند.
مواضع تجار تبریز در قبال قانون انحصار تجارت خارجی، قوانین ناظر بر تجارت خارجی، سیاست‌های تجاری حکومت مبنی بر ورود اجناس خارجی، قوانین گمرکی مصوب و مواضع اصناف در برابر مصوباتی چون انحصار توتون و تنباکو، انحصار روده، قانون الغای مالیات‌های صنفی و سرشماری و ... از جمله رهیافت‌های بازاریان تبریز در مقابله با حکومت پهلوی اول به شمار می‌رود.
پژوهش حاضر برآن است که با استناد بر اسناد و سایر منابع موجود، ضمن بررسی مواضع بازاریان تبریز در برابر طرح های اقتصادی حکومت پهلوی اول، به بازنمایی نوع رابطة حکومت و بازاریان در این دوره  بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Tabriz Businessmen' stances on the First Pahlavi Government's Economical Policies Based on the Documents (1925 – 1941)

نویسندگان [English]

  • friedon allahyari 1
  • maryam najafpour 2
  • elaheh mahjoub 3
1 Associate professor of History, University of Isfahan
2 M.A. of Islamic Iran History(from Esfahan University)
3 M.A. of Islamic Iran History(from Esfahan University)
چکیده [English]

The Economical policies adopted and the decisions made by the assemblies of the first Pahlavi era were the results of the economical crises in Iran during the Qajar era, which in turn affected the activities of the traders and the merchants and consequently these two groups turned against the government. Although the ratifications were proposed and implemented to remove the obstacles on the way of carrying out the economical activities in that era, due to their range of influence and implementation process, they led to the protest and positioning of different groups of the merchants and businessmen. The businessmen’ protests and resistances were increased in this era due to the extreme observations of the authorities which were the results of the bureaucratic structure of the first Pahlavi regime. Therefore, examining the stances adopted by the businessmen of Tabriz while confronting the economical policies proposed by the first Pahlavi government seems very crucial. Investigating the degree of the influence of such stances on the implementation of the economical laws in this area could display the role of the businessmen of Tabriz in the economical activities of this era. Tabriz merchants’ stances against the monopoly of the foreign trade, the laws controlling the foreign trade, the government’s trade policies regarding the entry of the foreign goods, the customs rules as well as the guilds’ positions against the tobacco monopoly, the intestinal monopoly, the abolition of corporate tax law and the census were among the Tabriz businessmen’ approaches to deal with the first Pahlavi regime. Relying on the available documents and resources, this study aimed to investigate the businessmen’ positions against the economical plans of the first Pahlavi regime and portray the kind of the relationship existed between the government and the businessmen in this era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Businessmen
  • Tabriz
  • Economical Laws
  • positions
  • First Pahlavi Government
منابع و مآخذ
الف)اسناد(منتشرنشده)
 -کتابخانه ،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی(کمام):
4- 9/1/39/72/4: 1300ق
25- 9/1/39/72/4: 1300ق
12- 9/1/39/72/4: 1300ق
2-35/1/16/23/6: 1305
14-35/1/16/23/6: 1305
7-35/1/16/23/6: 1305
8-35/1/16/23/6: 1305
42-549/6/16/28/6: 1306
76-570/6/16/28/6: 1307
77-570/6/16/28/6: 1307
78-570/6/16/28/6: 1307
86-570/6/16/28/6: 1307
79-570/6/16/28/6: 1307
80-570/6/16/28/6: 1307
34-266/1/15/108/7: 1308
36-266/1/15/108/7: 1308
38-266/1/15/108/7: 1308
3 -16/1/34/59/14 :1310
5 -16/1/34/59/14: 1310
71-50/1/22/54/12: 1320
72-50/1/22/54/12: 1320
73-50/1/22/54/12: 1320
75-50/1/22/54/12: 1320
 76-50/1/22/54/12: 1320
3/54/2/15/70/9 :1312
6/1/15/108/7: 1308
-سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما):
333493636: 1306
11329-296: 1323
2-118-62316 : 1305
3-118-62316 : 1305
 
ب)کتاب ها و نشریات
-         احمدی، محمد حسین، (1350)،‌تاریخ تطور سیستم مالیاتی در دوران شاهنشاهی ایران، تهران، میهن.
-         احمدزاده،میرحواس،(1390)روند تحول نقش کارکرد بازرگانان ایران از گروه بندی به طبقه بندی اجتماعی، مجموعه مقالات ریشه های رشد شاخه های شکوفایی ،تهران، اندیکا.
-          آل یاسین، کاظم، (1371)، تاریخ مالیات از آغاز تا امروز،‌ بی جا، مشعل.
-         ترابی فارسانی،سهیلا،(1384)،تجار،مشروطیت،دولت مدرن،تهران،نشر تاریخ ایران.
-         ترابی فارسانی،سهیلا،(1392)،از مجلس وکلای تجار تا اتاق تجارت ایران،تهران، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
-         رهبری، هادی ، (1387)، تجار و دولت در عصر قاجار(از همزیستی تا رویارویی)، تهران ،کویر.‌
-         سعیدی،‌علی اصغر و فریدون شیرین کام، (1384)، موقعیت تجار و صاحبان صنایع در دوره پهلوی، تهران، گام نو.
-         شاپوریان، عنایت الله، (1350)، بیست و پنج سده مالیات. بی جا، بی نا.
-         جباری،‌مینا،(1371)،همیشه بازار، تهران، آگاه.
-         جمالزاده، محمد علی، (1362)، گنج شایگان، ‌تهران، کاوه.
-         صفوی، رحیم زاده، (1309)، ایران اقتصادی، ج 2،  تهران،اتحادیه.
-         فلور، ویلهم، (1365)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران، ترجمه ابوالقاسم سری، ج2، تهران، توس‌.
-         «مجله اتاق تجارت»،سال دوم، ش17، 1309 .
-         «مجله اتاق تجارت»،سال پنجم،ش 75، 1312.
-         مختاری اصفهانی،رضا،(1380)،اسنادی از انجمن های  بلدی تجار و اصناف، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد.
-         مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی،(بی تا)، دورة هشتم تقنینه، سال 1309،جلسه یازدهم ،تهران، مجلس.