شاه عباس اول و هنر موسیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز

55

چکیده

چکیده
هنر موسیقی عصر شاه­عباس همچون دیگر عرصه­های هنر این دوران از سیاست و خط­مشی سیاسی نهاد قدرت تاثیر پذیرفت. بررسی منابع موجود از توجه و علاقه ویژه شاه­عباس اول به هنرهای گوناگون از جمله هنر موسیقی پرده بر می­دارد و سازندگان، نوازندگان و خوانندگان را از جمله گروه­هایی معرفی می­نماید که در سایه لطف، توجه و اقبال شاه عباس از جایگاهی در خور توجه در دربار صفوی برخوردار گردیده، به هنرنمایی و فعالیت در عرصه موسیقی پرداخته­اند. کاربردهای مختلف موسیقی که در مراسم گوناگون به­ویژه در اعیاد و جشن­های ویژه و مراسم تشریفاتی مورد استفاده قرار می­گرفت، از رونق و رواج موسیقی در عصر شاه­عباس از یک­سو و حمایت، توجه و رغبت وی به موسیقی و فعالان و دست اندرکاران این عرصه هنری از دیگر سو خبر می­دهد. نوشتار حاضر بر آن است که از طریق بررسی منابع موجود جایگاه موسیقی و موسیقی دانان را در پرتو توجه و تشویق شاه عباس نسبت به مقوله موسیقی آشکار نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shah Abbas and the Art of Music

نویسندگان [English]

  • magsoodali sadeghimagegandomani 1
  • meimanat hasanshhi 2
1 Associate professor at History department, University of Tabriz,
2 PhD candidate of history, University of Tabriz,
چکیده [English]

Music in the Shāh Abbas''s epoch like the other areas of art was under the influence of the politics and the political lines of power institution. Examining the available sources revealed Shāh Abbas’s I consideration and interest to different branches of art like music. The musical performers, singers and musicians got an elevated position in the Safavid court due to Shāh Abbas’s attention and favor and they were engaged in displaying their arts. Different usage of music in various ceremonies such as the celebrations and rites gives not only notice of boom and propagation of music in Shāh Abbas’s era, but also expresses his consideration and propensity to the music and musicians. The present study investigated the available resources to examine the position of the music and the musicians in the Shāh Abbas''s court.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Shah Abbas I
  • art of music
  • Martial Music
  • Festive Music
  • Safavid
1-   افوشته ای نطنزی، محمد بن هدایت­الله (1373)، نقاوه الآثار فی ذکر الاخیار، به کوشش احسان اشراقی، تهران، علمی فرهنگی.
2-   امان اللهی بهاروند، اسکندر (1380)، خنیاگری و موسیقی در ایران، تهران، آرون.
3-   اوحدی بلیانی، تقی­الدین محمد (1388)، تذکره عرفات­العاشقین، تصحیح: محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، ج 5، 4، 1.
4-   براون، ادوارد (1369)، تاریخ ادبیات در ایران، ترجمه: بهرام مقدادی، تهران، مروارید، ج 4.
5-   بلو، دیوید (1390 )، شاه عباس، پادشاه سنگدلی که به افسانه بدل شد، ترجمه: شهربانو صارمی، تهران، ققنوس.
6-   بهوپالی، سید محمدعلی (1390) تذکره صبح گلشن، تصحیح: مجتبی برز­آبادی، تهران، اوستا، ج 1.
7-   بیات، اروج­بیگ (1338)، دون ژوان ایرانی، ترجمه: مسعود رجب­نیا، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
8-حسینی­قمی، احمد بن شرف­الدین (1359)، خلاصه­التواریخ، تصحیح: احسان اشراقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج 1 و 2.
9-خالقی، روح­الله (1389)، نظری به موسیقی ایران، به­کوشش ساسان سپنتا، تهران، صفی علی شاه.
10-دلاواله، پیترو (1370)، سفرنامه دلاواله، ترجمه: شعاع­الدین شفا، تهران، علمی فرهنگی.
11-رومر، اچ، آ و دیگران (1390)، تاریخ ایران کمبریج دوره صفوی، ترجمه: تیمور قادری، تهران، مهتاب، ج 6 قسمت دوم.
12-زندباف، حسن (1379)، جامعه شناسی هنر موسیقی، تهران، گنجینه فرهنگ.
13-سیوری، راجر (1379)، ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران، مرکز.
14-شاملو، ولی قلی­بن­داود (1372)، قصص الخاقانی، تصحیح: حسن سادات ناصری، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، ج1.
15-شیلوا، ای (1390)، موسیقی در جهان اسلام، ترجمه: مهرداد وحدتی، تهران، بصیرت.
16-صادقی بیگ افشار (1327)، تذکره مجمع الخواص، ترجمه: عبدالرسول خیام­پور، تبریز، اختر شمال.
17-عبدالومن بن صفی­الدین، (1346)، رساله موسیقی بهجت­الروح، مقدمه رابینو برگاماله، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
18- عالم­آرای صفوی (1363)، [بی­نام]، به­کوشش یداله شکری، تهران، انتشارات اطلاعات.
19-عاملی، بهاءالدین محمد عاملی (1374)، کشکول، ترجمه: بهمن رازانی، تهران، زرین.
20-فارمر، جورج، مری بویس (1368)، دو گفتار درباره موسیقی و خنیاگری در ایران، تـرجمه: بهزاد باشی، تهران، آگاه.
21-فلسفی، نصرالله (1364)، زندگانی شاه عباس اول، تهران، انتشارات علمی، ج 1 و 2.
22-فومنی، عبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان، تصحیح: منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
23-فیگوئروا، دن گارسیا دوسیلوا (1363)، سفرنامه دن گارسیا، ترجمه: غلامرضا سمیعی، تهران، نو.
23-کاتف، فِدُت (2536)، سفرنامه کاتف، ترجمه محمدصادق همایون­فرد، تهران، کتابخانه ملی.
24-کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی.
25-گلچین معانی، احمد (1369)، کاروان هند، مشهد، آستان قدس.
26-مستوفی بافقی، محمد مفید (1340)، جامع مفیدی، به­کوشش ایرج افشار، تهران،  اسدی، ج 3.
27-مستوفی، محمد­محسن (1375)، زبده­التواریخ، به­کوشش بهروز گودرزی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار.
28-مشحون، حسن (1380)، تاریخ موسیقی ایران، تهران، فرهنگ نشر نو.
29-مموار (1330)، سفرنامه برادران شرلی، به­کوشش احمد مشیر، تهران، چاپخانه برادران باقراُِف.
30-منجم یزدی، ملاجلال (1366)، تاریخ عباسی( روزنامه ملاجلال)، به­کوشش سیف­الله وحیدنیا، بی جا، وحید.
31-منشی ترکمان، اسکندر بیگ (1350)، تاریخ عالم­آرای عباسی، تهران، چاپ گلشن، ج1 و 2.
32-میثمی، حسین (1389)، موسیقی عصر صفوی، تهران، فرهنگستان هنر.
33-نصرآبادی، محمدطاهر (1378)، تذکره نصرآبادی تذکره­الشعرا، تصحیح: محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، ج1 و 2.
34-نصیری، محمد­ابراهیم (1373)، دستور شهریاران، به­کوشش نادر نصیری مقدم، تهران، بنیاد موقوفات ایرج افشار.
35-واله داغستانی، علی­قلی خان (1384)، تذکره ریاض­الشعراء، تصحیح: محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، ج 1.
36-وقاری طبسی، مولانا محمد امین (1384)، گلدسته اندیشه، منشآت مولانا محمد امین وقاری، به­کوشش محمد­رضا ابویی مهریزی، یزد، اندیشمندان.
37-ولش، آنتونی (1385)، شاه­عباس و هنرهای اصفهان، ترجمه: احمد­رضا تقاء، تهران، فرهنگستان هنر.
38-هدایت، رضا­قلی خان (1339)، تاریخ روضه­الصفای ناصری، تهران، کتابفروشی مرکزی، پیروزی، خیام، ج 8.
منابع لاتین
 
1-   Blunt, Wilfred, (1996), Isfahan Pearl of Persia, Elek Book, London.
2-   Farhat, Hormoz (1973), The Traditional art of Music, Tehran, High Council of culture and art.
3-  Shoberl, Fredric (1976), Persia In Miniature, Tehran, offset press.