جایگاه، نقش و اهمیت منصب امیرالحاجی در دوره سلجوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر(برگرفته از رساله دکتری)

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شبستر

4 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شبستر

666

چکیده

چکیده
در طول تاریخ اسلام، برگزاری مراسم حج تأمین امنیت حجاج در رفت و برگشت از دغدغه ها و برنامه های مهم حکومت های اسلامی بوده و در این راستا مقام امیرالحاج که زعامت این مناسک را عهده  دار بود، مهمترین مسئولیت را بر عهده داشت. پژوهش حاضر بر اساس این مسأله شکل گرفته است که منصب امیرالحاجی در دوره سلجوقی از چه جایگاهی برخوردار بود و چه وظایفی را در برگزاری حج بر عهده داشته است؟  سلجوقیان به مانند حکومت های پیشین چون غزنویان و آل بویه و فاطمیان، به این نتیجه رسیده بودند که بهترین وسیله برای سلطه برجهان اسلام حفظ اقتدار معنوی و کسب مشروعیت از طریق تسلط بر مکه و راه‌اندازی حج و امور مربوط به آن است. بنابراین در زمینه راه اندازی کاروان های حج و تأمین امکانات سفر و اقامت آنها در مسیر راه و مکه و مدینه توجه ویژه ای داشتند. سلجوقیان جهت اطمینان در راستای دست یابی به اهداف و برنامه های خود، از همان ابتدا مقام امیر الحاجی را به امرای نظامی ترک که دارای موقعیت برتر نظامی و وجاهت اجتماعی و مذهبی بودند، می سپردند. و این امر در سیاست های آنها تاثیر بسزایی داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The place, Role and Importance of the Amir al-haji in the Seljuk Period

نویسندگان [English]

  • davood kazeminasab 1
  • hossein alyari 2
  • davood esfahanian 3
  • asadolah salehipanahi 4
1 PhD Students in Iran Islamic History,Azad Islamic University of Shabestar,
2 Associate Professor of History,Azad Islamic University of Shabestar,
3 Professor in History of Iran ,Azad Islamic University of Shabestar,
4 Assistant Professor in History,Azad Islamic University of Shabestar,
چکیده [English]

Throughout the history of Islam, organizing Hajj ceremony and ensuring the security of the pilgrims were among the important concerns and plans of the Islamic states. In this regard, the Amir al-hajj who was in charge for this ritual had the most important responsibility. The present study tried to examine the position and the responsibilities of the Amir al-hajj in performing Hajj in the Seljuk Period. The Seljuks like the previous governments such as Ghaznavian, Buwayhid and Fatimids had come to the conclusion that the best way for dominating the Islam world was maintaining the moral authority and seeking legitimacy through dominance over Mecca and launching hajj and its related matters. Therefore, they paid particular attention to organizing Hajj convoys and providing travel facilities and accommodations for the pilgrims on the route to Makkah and Madinah. To ensure the fulfillment of their goals and programs, from the beginning they assigned Turk military rulers who had good military position as well as social and religious legitimacy as the Amir al-Hajj. This was very effective for their policies. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hajj
  • Amir al-hajj
  • Seljuk
  • Abbasids
  • ·        ابن اثیر، عزالدین علی، (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران (ترجمه الکامل) ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت‏، 33 جلدی، تهران‏: مؤسسه مطبوعات علمى.
  • ·        ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد، (1412ق/ 1992م)، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، 19 جلد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  • ·        ابن خلدون، ولی الدین عبدالرحمن، (1363) تاریخ ابن خلدون، عبدالمحمد آیتی، 6 جلد، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • ·        ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباسی، بیروت : دارالثقافه، 1968
  • ·        ابن خیاط، خلیفه، (1415/1995)، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ·        ابن عبدالبر، (1412/1992)، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، 4جلدی، چ اول، بیروت: دارالجبل.
  • ·        ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر (الدمشقی)، (1407ق/ 1986)، البدایه و النهایه، 15جلد، بیروت: دارالفکر.
  • ·        ابن واضح یعقوبی، (1371)، تاریخ یعقوبی، محمدابراهیم آیتی ، 2 جلدی، چ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
  • ·        ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل، (بی تا)، المختصر فی اخبار البشر، بیروت: دارالمعرفه، بی‌تا.
  • ·        امینی، عبدالحسین، (1390)، الغدیر، محمد باقر بهبودی، 11جلدی، تهران: بنیاد بعثت.
  • ·        انوری، حسن، (2535)، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، تهران: کتابخانه طهوری.
  • ·        بدری، محمد فهد، (زمستان 1359)، «تاریخ امراء الحج»، مجله المورد، شماره 36.
  • ·        تتوى، قاضى احمد و آصف خان قزوینى، (1382)، تاریخ الفی‏، به تصحیح غلام رضا طباطبایى مجد، تهران‏: انتشارات علمى و فرهنگى.
  • ·        جزری، مبارک بن محمد، (1364)، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، چ دوم، قم: موسسه اسماعیلیان.
  • ·        جعفریان، رسول، (1385)، حج گزاری مسلمانان و نقش ایرانیان در آن، میقات، شماره 57.
  • ·        الحجی، حیاۀ الناصر، (1984م)، احوال العامه فی حکم الممالیک(678-784)، الکویت: شرکه کاظمه للنشر.
  • ·        حسینى، صدر الدین ابو الحسن على بن ناصر بن على، (1380)، زبدة التواریخ، اخبار الامراء و الملوک السلجوقیه‏، ترجمه رمضان على روح الهى‏، به تصحیح محمد نورالدین‏، تهران‏: انتشارات ایل شاهسون بغدادى‏.
  • ·        حرعاملی، وسائل الشیعه، (1412)، 30 جلدی، چ اول، قم: ناشر موسسه آل بیت الاحیاء التراث.
  • ·        الخرابشه، سلیمان، (1385)، رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت حرمین شریفین، رسول جعفریان، تهران: نشر مشعر.
  • ·        دوغان، اسراء، تاریخ حج گزاری ایرانیان، تهران: نشر مشعر، 1389
  • ·        السباعی، احمد، (1386)، تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه، ترجمه رسول جعفریان، تهران: نشر مشعر.
  • ·        سبط ابن الجوزی، شمس الدین ابوالمظفر، مرآت الزمان،نشر دایره المعارف عثمانی، حیدرآباد: الدکن هنز، 1361 ق
  • ·        سبکی، تاج الدین، طبقات الشافعیه الکبری،ج3، قاهره: بی نا، 1968
  • ·        سمهودى، علامه نورالدین، (1376): اخبار مدینه (ترجمه خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى (ص))، ترجمه سیدکمال حاج سیدجوادى، چ اول، تهران: نشر مشعر.
  • ·        طبری، محمد بن جریر، (1375)، تاریخ طبری، ابوالقاسم پاینده، 16 جلدی، چ پنجم، تهران: نشر اساطیر.
  • ·        فاسى، محمد بن احمد، (1386)، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، ترجمه محمد مقدس، 2 جلدی، چ اول، تهران: نشر مشعر.
  • ·        ماوردی، ابوالحسن، (1383)، الأحکام السلطانیه، حسن صابری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • ·        مستوفی، حمدالله بن ابی بکر، (1381)، نزهه القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
  • ·        مسعودی، علی­بن­حسین، (1374)، مروج الذهب، ابوالقاسم پاینده، 2 جلدی، چ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
  • ·        مقدسی، مطهر بن طاهر، (1374)، آفرینش و تاریخ، محمدرضا شفیعی کدکنی، 2 جلدی، چ اول، تهران: آگه.
  • ·        الوالی، محمد طه، القرامطه اول حرکت اشتراکیه فی الاسلام، بیروت : دارالعلم الملایین، 1982