کیفیت بازنمایی اندیشه ایرانشهری در سنت تاریخ‌نگاری عصر صفوی (مبانی تکوین دگرباره امر سیاسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم‌سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری علوم‌سیاسی دانشگاه شهید بهشتی(نویسنده مسئول)

33

چکیده

چکیده:
عصر صفوی دوره‌ای مهم در صورتبندی گفتمان هویت سیاسی- اجتماعی ایران است. در این دوران، پس از سال‌ها فترت، حکومتی مستقل، فراگیر، انحصاری، قدرتمند و دارای ایدئولوژی ویژه سیاسی شکل گرفته و با کاربست سخت و نرم افزارهای قدرت جامعه را همسو با خویش متحول نمود. مدارهای سازنده سیاست و امر سیاسی در عصر صفوی دستخوش بازاندیشی و مفصل‌بندی‌دگرباره گردید. در این دوره اندیشه و عمل سیاسی- اجتماعی ایرانیان، صورتی آمیزه‌ای و درهم‌پیچیده یافت. از دید نگارندگان، اندیشه و کنش سیاسی صفویان، از پنج کیان تصوف، تشیع، ایران­بودگی (بازیابی مفهوم ایران و سنت شاهی آرمانی ایرانی)، سنت خلافت اسلامی و موج نوپدید مدرنیته و تمدن غرب سازمان یافته بود. نوشتار پیش رو با به پرسش گرفتن این مبنای نوین حکومت‌داری، به‌دنبال فهم کیفیت احیای سنت ایرانشهری در اندیشه سیاسی دوران صفوی است. در این راستا و بر پایه فرضیه نوشتار، در عصر صفوی در پارادایمی ترکیبی، گونه‌ای خاص از امر سیاسی، هویت سیاسی- اجتماعی و مبنایی نوین برای مشروعیت سیاسی بنیاد نهاده شده که در سنت تاریخ‌نگاری آن نمود جدی یافته و متضمن احیا و بازتولید اندیشه سیاسی ایرانشهری یا شاه آرمانی ایرانی گردید. برای تدقیق بیشتر و یافتن پیکره‌ای قابل احصا، تمرکز بر روی سه اثر مهم عالم­آرای عباسی، نقاوه الآثار و عالم­آرای شاه اسماعیل است. چارچوب نظری نوشتار مبتنی بر رهیافت تحلیل گفتمان (انتقادی) به‌ویژه خوانشی است که نورمن فرکلاف از آن ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Quality of Representing the IranShahri Thought in the Historiography Tradition of the Safavid Era (The Political Re-genesis Bases)

نویسندگان [English]

  • moohamadali Hosainizadah 1
  • amir rezaeipanah 2
1 Assistant professor of political science, Shahid Beheshti University
2 PhD Student of political science, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The Safavid era is an important period in the formulation of Iran’s sociopolitical identity discourse. In this era, after years of interregnum, an independent, pervasive, exclusive, powerful government with a special political ideology was formed and by using the hard and soft powers, it changed the society according to its will. The constitutive circuits of the politics and the political in the Safavid era were re-considered and re-articulated. In this era, the Iranian’s socio-political thought and practice got a hybrid and complex shape. In the authors’ viewpoints, the political thought and action of the Safavids was organized based on five components: Tasawwuf (Sufism), shiism, Iranianhood (retrieving the concept of Iran and the Iranian ideal kingship tradition), the tradition of Islamic caliphate, a newly emerged wave of modernity and the western culture. This article, through putting this new base of governance under question, tries to perceive the quality of reviving the Iranshahri tradition in the political thought of the Safavid era. So, according to the article’s hypothesis, in the Safavid era and in a hybrid paradigm, a special form of the political, the sociopolitical identity and a new base for political legitimation was founded which had a serious representation in its historiography tradition and guaranteed the revival and reproduction of the Iranshahri political thought or the ideal king of Iran. For more precision and finding a countable corpus, this work has concentrated on three important historical books of Tārīkh-i ʻālamʹārā-yi ʻAbbāsī, ʻĀlamʹārā-yi Shāh Ismāʻīl and Neghavat-ol Asar. The theoretical framework of this research is based on the (critical) discourse analysis especially the projection that Norman Fairclough presents.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: The Political in the Safavid Era
  • the Iranshahri Tradition
  • historiography of the Safavid Era
  • the Ideal King of Iran
  • the Safavid King

مراجع

-        اردستانی، علی (1391) «بنیاد دولت در ایران: امری نظری یا عملی؟»، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 1. 
-         افوشته­ای نظنزی، محمود بن هدایت (1350) نقاوه­الاثار فی ذکر الاخیار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-        بستانی، احمد (1390) «سهروردی و اندیشه سیاسی ایران‌شهری»، پژوهش سیاست نظری، دوره جدید، شماره 10. 
-         بهار، مهرداد (1384) از اسطوره تا تاریخ، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
-         ترکمان، اسکندربیگ (1382) تاریخ عالم­آرای عباسی، محقق: ایرج افشار، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
-        خلعتبری، اللهیار و نیره دلیر (1388) «اندیشه ایران‌شهری و خواجه نظام الملک»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 1، شماره 2.
-         دانش­پژوه، منوچهر (1385) بررسی سفرنامه­های دوره صفوی، اصفهان: دانشگاه اصفهان، فرهنگستان هنر.
-         دلاواله، پیتر (1348) سفرنامه پیتر دلاواله، ترجمه: شجاع­الدین شفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         رستم­وندی، تقی (1388) اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیرکبیر.
-         رویمر، هانس­روبرت (1380) ایران در راه عصر جدید، ترجمه آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
-         سیوری، راجر (1380) در باب صفویان، ترجمه: رمضان­علی روح­الهی، تهران: مرکز.
-         صفت­گل، منصور (1381) ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی، تهران: رسا.
-        صفت‌گل، منصور (1388) «تاریخ نویسی در ایران عصر صفوی (سالهای 1148ـ 1038هـ .ق.)؛ مراحل و گونه‌شناسی»، پژوهش‌های علوم تاریخی، دوره 1، شماره 1.
-         طباطبایی، جواد (1390) خواجه نظام‌الملک طوسی، تهران: نگاه معاصر.
-         عالم‌آرای شاه اسماعیل (1349) عالم­آرای شاه اسماعیل، با مقدمه و تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         فرکلاف، نورمن (1379) تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه: فاطمه شایسته­پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
-         فرکلاف، نورمن (پاییز 1388) «چارچوبی برای تحلیل گفتمان سیاسی در رسانه­ها»، ترجمه: علی‌اصغر سلطانی و محمد ناصری­راد، علوم سیاسی، سال 12، شماره 47.
-         فضل­الله همدانى، رشیدالدین (1362 ق) مکاتبات، به اهتمام: محمد شفیع، لاهور: بی‌نا.
-        قادری، حاتم و تقی رستم‌وندی (1385) «اندیشه ایران‌شهری (مختصات و مولفه‌های مفهومی)»، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهر (س)ا، سال 16، شماره 59.
-        محرم‌خانی، فریبرز (1389) «بررسی تاثیر اندیشه ایران‌شهری بر آرای سیاسی امام غزالی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 5، شماره 4.
-         مینورسکی، ولادیمیرفئودروویچ (1334) سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه: مسعود رجب­نیا، تهران: زوار.
-        Amir Arjomand, Saïd (1988) Authority and Political Culture in Shi''Ism, Albany: state university of New York press.
-        Biglieri, Paula & Gloria Perelló (2011) “The Names of the Real in Laclau’s Theory:  Antagonism, Dislocation, and Heterogeneity”, Filozofskivestnik, Volume XXXII, Number 2, 2011, pp 47–64.
-        Black, Antony (2009) A World History of Ancient Political Thought, Oxford: Oxford University Press.
-        Elias, Jamal J. (2000) “Sufi  Saints and  Shrines in Muslim Society; Introduction”, The Muslim world, vol. 90.
-        Fairclough, ‎Norman (1992) Discourse and ‎Social ‎Change, Cambridge: polity press.‎
-   Fairclough, Norman (1995) Media Discourse, London: Edward Arnold.
-   Fairclough, Norman (1996) Language and Power, London: Longman.
-   Fairclough, Norman (2000) New Labour, New Language? London: Routledge.
-        Ferrier, Ronald W. (1996) A Journey To Persia: Jean Chardin''s Portrait of a Seventeenth-Century Empire, New York: I. B. Tauris.
-        Gleave, Robert (2005) “Shi‘i” in Youssef M. A Choueiri (ed) Companion to the History of the Middle East, Blackwell Publishing.
-        Irani, K. D. and Morris Silver (1995) Social Justice in the Ancient World, New York: library of congress cataloging in publication data. 
-        Jackson, Peter and Laurence Lockhart (2006) The Cambridge history of Iran, Vol. 6: The Timurid and Safavid periods, Cambridge: Cambridge University Press.
-        Jørgensen, Marianne and Louise Phillips (2002) Discourse Analysis as Theory and Method, London: SAGE Publications.
-        Keddie,  Nikkie  R. (1981) Roots  of  Revolution, Yale University Press.
-        Lambton, ann (1969) The Landlord and Peasant in Persia, London: Oxford University Press.
-        Llewellyn-Jones, Lloyd (2013) King and Court in Ancient Persia 559 to 331 BCE, Edinburgh: Edinburgh university press. 
-        Malandra, William W (1983) An Introduction to Ancient Iranian Religion: Readings from the Avesta and the Achaemenid Inscriptions, Minneapolis: the university of Minnesota press.
-        Matthee, Rudi (2010) “Was Safavid Iran an Empire?”, Journal of the Economic and Social History of the Orient 53, pp: 233-265.
-        Mitchell, Colin P. (2009) the practice of politics in Safavid Iran; Power, Religion and Rhetoric, New York: i.B.Tauris & Co ltd.
-        Mitchell, Colin P. (2011) New Perspectives on Safavid Iran: Empire and Society, Oxon: Routledge.
-        Nasr, Seyyed Hossein, Hamid Dabashi, Seyyed Vali Reza Nasr (1989) Expectation of the Millennium: Shiʻism in History, New York: state university of New York press.
-        Newman, Andrew J. (2006( Safavid Iran; Rebirth of a Persian Empire, New York: I.B. Tauris & Co Ltd.
-        Orlin, Louis Lawrence (2010) Life and Thought in the Ancient Near East, Michigan: university of Michigan press.
-        Platteau, Jean-Philippe (2008) “Religion, politics, and development: Lessons from the lands of Islam”, Journal of Economic Behavior & Organization 68, pp. 329–351.
-        Riesèbrodt, Martin (1993) Pious Passion: The Emergence of Modern Fundamentalism in the United States and Iran, California: university of California press.
-        Rizvi, Kishwar (2000) “Its  mortar  mixed with the sweetness of  life: Architecture and Ceremonial  at  the  Shrine  of Safi  al-din  Ishiiq  Ardabili During the  Reign of  Shah Tahmiisb I”, The Muslim world, vol. 90.
-        Rizvi, Kishwar (2011) The Safavid Dynastic Shrine: Architecture, Religion and Power in Early modern Iran, New York: I.B. Tauris & Co Ltd.
-        Savory, Roger (1980) Iran Under the Safavids, Cambridge: Cambridge University Press.
-        Savory, Roger (1999) “Rise of a Shi''i State in Iran and New Orientation in Islamic Thought and Culture”. ''UNESCO: History of Humanity. Volume 5: From the Sixteenth to the Eighteenth Century, London: Routledge.
-        Savory, Roger (2003) Relations between the Safavid State and its Non-Muslim Minorities, Islam and Christian-Muslim Relations, Vol. 14, No. 4.
-        Schomp, Virginia (2010) The Ancient Persians, New York: Marshal vavendish Corporation.
-        Wiesehofer, Josef (2006) Ancient Persia: From 550 Bc to 650 Ad, New York: I.B. Tauris & Co Ltd.
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 7، شماره 13
پائیز و زمستان 95
مهر 1395
صفحه 51-79

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 مرداد 1394
  • تاریخ بازنگری: 13 خرداد 1395
  • تاریخ پذیرش: 26 بهمن 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار