کارکرد تخصصی عکس در دوره پهلوی اول (عکاسی به مثابه ابزاری برای احراز هویت و شناسایی مجرمین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

چکیده
از زمان ورود دوربین به ایران در دوره محمدشاه و به خصوص در عصر ناصری، عکاسی به صورت فنی شاهانه در خدمت سلاطین قاجاری قرار گرفت تا این که در دوره مشروطه، صنعت عکاسی از انحصار دربار خارج گردید و به میان مردم رفت، البته شواهد متعدد حاکی از آن هستند که روند عمومی شدن عکاسی از دوره پیشامشروطه آغاز شده بود اما انقلاب مشروطه در این روند جهش بزرگی ایجاد نمود. به رغم عمومی شدن عکاسی، تا اوایل قرن چهاردهم شمسی، عکاسی کاربرد تخصصی نداشت و بیشترین حجم تصاویر به عکس­های یادگاری اختصاص داشت تا اینکه با اجباری شدن الصاق عکس به برگه­های احراز هویت مجرمین، گذرنامه، شناسنامه و مدارک تحصیلی در دوره پهلوی اول، پرتره پرسنلی که گونه جدیدی در صنعت عکاسی به شمار می‌آمد، جای خود را در فرهنگ جامعه ایرانی باز نمود.
این نوشتار تلاش می­کند تا با بررسی اسناد و مدارک و کتب تاریخی، به این پرسش پاسخ گوید که از چه زمانی عکاسی در ایران، کارکردی ویژه در احراز و تشخیص هویت پیدا نمود؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که عمومیت یافتن عکس­های پرسنلی، در اواخر قرن سیزدهم، در دوره احمدشاه و در زمان حضور سوئدی­ها در نظمیه و ژاندارمری ایران صورت پذیرفت و در اوایل قرن چهاردهم و دوره پهلوی اول ادامه یافت زیرا در دوره پهلوی اول، اخذ مدارک رسمی و اسناد هویتی و به ویژه دریافت شناسنامه و مدارک نظام وظیفه، اجباری گردید که در نهایت موجب رواج عکس پرسنلی در ایران شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Professional function of photo in the first Pahlavi era (Photography as a means for authenticating and identifying offenders)

نویسندگان [English]

  • daryosh rahmaneyan
  • maryam sagafe
چکیده [English]

Abstract
Since the arrival of the camera to Iran during the Mohammad Shah time and especially Nasery era, photography acted as a royal profession serving Qajar Kings. In Constitutional era, the court’s monopoly of the photography industry was broken down and photography was introduced to the public Based on the numerous evidence, photography began its universality and popularity two or three decades before the Revolution; however, the Constitutional Revolution created a great forward leap in this process.In spite of the universality of photography in Iran, up to the early fourteenth century Hegira photography was not implemented professionally and it was mainly used for taking memento photos. During the first Pahlavi era, with the compulsion of attaching photos to the offenders’ identity card, as well as passports, birth certificates, and academic certificates, personnel portrait which was a new type in photography industry became popular in the culture of Iranian society.
This paper attempts to survey documents and historical books in order to find answer to the question this question that since when, the photography in Iran was used to authenticate and identify offenders. As the findings of this study indicate photography found popularity and universality in the late thirteenth century during the Ahmad Shah era and the presence of Swedish officers in the police department and Gendarmerie. In fact, its popularity continued during the early fourteenth century and the first Pahlavi era. During the first Pahlavi era, obtaining official and identification documents especially identity card and military service documents became compulsory which consequently led to the popularity of personnel portrait in Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Personnel portrait
  • Offenders
  • authentication
  • The police department
  • Qajar
  • Pahlavi
منابع و ماخذ
−   اسوانسون، چارلز و چاملین، نیل­سی و تری­تو، لئونارد (1375)، تحقیقات جنایی، ترجمه مهدی نجابتی و رضا پرویزی و اصغر شفیعی­نیک، تهران، جهاد دانشگاهی.
−   «اصلاح قانون سجل­احوال مصوب 11 آذر ماه 1310شمسی» در قانون محاکم شرع و نظام‌نامه و قانون اصلاح قانون سجل­احوال (1310)، تهران، مطبعه تمدن.
−   «اعلان از طرف اداره تفتیش و احصائیه سجل­احوال و نشریات بلدیه تهران مورخ 11 برج ثور 1300» (1300)، مجله بلدیه تهران، شماره 6، 25 سرطان.
−   افتخار­زاده، یحیی (1377)،نظمیه در دوره پهلوی، بی­جا، اشکان.
−   افشار، ایرج (1371)،گنجینه عکسهای ایران همراه تاریخچه ورود عکاسی به ایران، تهران، فرهنگ ایران.
−   امینی، علی (بی­تا)، تاریخچه پلیس، تهران، انتشارات علی­اکبر علمی.
−   برخوردار (1330)، پلیس و فن جرم­شناسی(روش­های فنی در تحقیقات جنایی)، تهران، دانشکده شهربانی.
−   بری­دال، سون (1380)،گزارش نظمیه تهران: دستیار کارآگاه پلیس و رئیس اداره تامینات تهران در سال­­­­­های 1912-1915، ترجمه عبد­الرضا بهادری، تهران، دستان.
−   بسطامی، رضا (1385)، «ژاندارمری دولتی ایران»، زمانه، ش 52، دی.
−   بهرامی، عبدالله (1344)، خاطرات عبدالله بهرامی، تهران، بی­نا.
−  بهنام، مهوش با همکاری آتوسا محمودیان(1386)، فهرست مستند اسامی نهاد­ها و سازمانها و موسسات دولتی ایران، تهران، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
−   پلیس ایران (1355)، تهران، انتشارات روابط عمومی شهربانی کشور.
−   تاریخ ارتش نوین ایران (بی­تا)، تهران، ستاد بزرگ ارتشتاران.
−   ترابی، نسرین (1384)، «عکاسی ایران در سال­های 1300 تا1320»،عکاسی خلاق، ش3، تابستان.
−   «تعیین هویت مجرمین» (1305)، مجله نظمیه، ش 6، آبان.
−   توروالد، یورگن (1377)، قرن کاراگاهان (تاریخچه پیدایی و پیشرفت جرم­یابی علمی)، ترجمه احمد بهپور، تهران، رسا.
−   «ثبت احوال در ایران- دیروز، امروز، فردا» (1390)، نشریه ثبت، ش3، مرداد.
−   جوادی، شجاع (1355)، سیر پلیس در قم، قم، کتابفروشی علامه قم.
−   حکیمیون، اقبال (1386)،سازمان­های اطلاعاتی و امنیتی ایران تا پایان دوره رضا­شاه،تهران،موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
−   خلیلی­خو، محمدرضا (1373)، توسعه و نوسازی ایران در دوره رضاشاه، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
−   «دایره سجل­احوال» (1300)، مجله بلدیه تهران، ش 10، 21 اسد.
−   ذکاء، یحیی (1376)، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران،تهران، علمی فرهنگی.
−   رحمانیان، داریوش (1391)، ایران بین دوکودتا، تهران، سمت.
−   رحمانیان، داریوش (1393)، «سرسخن: عکس و تاریخ»،کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 191، فروردین.
−   رحمانیان، داریوش و نوذری، حسینعلی و دیگران (1392)، «عکس و تاریخ»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 185، مهر.
−   روزنامه اطلاعات.
−   ساتون، ال. پی. الول (1325)،ایران نو، ترجمه علی جواهرکلام، تهران، بی­نا.
−   سارکوفسکی، جان (1389)،نگاهی به عکسها، ترجمه فرشید آذرنگ، تهران، سمت.
−   «سجل­احوال بلدیه تهران» (1304)، مجله بلدیه، ش8، شهریور.
−   سکولا، آلن (1388)، بایگانی و تن، ترجمه مهران مهاجر، تهران، آگه.
−   سودر­من، هاری و اوکانل، جان (1371)، پلیس علمی- کشف علمی جرائم، ترجمه یحیی افتخارزاده، تهران، زوار.
−   سیاح محلاتی، محمدعلی (1346خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف­الله گلکار، تهران، سینا.
−   سیفی فمی تفرشی، مرتضی (1367)،پلیس خفیه ایران 1320-1299: مروی بر رخداد­های سیاسی و تاریخچه شهربانی، تهران، ققنوس.
−   شریف، علی­اصغر (1319)، «ثبت ازدواج و طلاق در شناسنامه»، مجله مجموعه حقوقی، ش 155، 15 خرداد.
−   شمیم، علی­اصغر (1387)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، بهزاد.
−   شیخ، رضا (1384)، «ظهور شهروند شاهوار- صد سال اول عکاسی چهره در ایران1850-1950»، ترجمه فرهاد صادقی، عکسنامه، ش 19، پاییز.
−   شیخاوندی، داور (1380)، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
−   صانع، منصور (1369)، پیدایش عکاسی در شیراز، تهران، سروش.
−   صورت­مذاکرات مجلس شورای ملی ایران.
−   طهماسب­پور، محمد­رضا (1381)، ناصرالدین- شاه عکاس، تهران، تاریخ ایران.
−   عین­السلطنه (1374)، روزنامه خاطرات عین­السلطنه،تهران، اساطیر.
−   فراهانی، حسن (1385)، روزشمار تاریخ معاصر ایران،تهران، موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
−   «قانون سجل­احوال» (1300)، مجله بلدیه تهران، ش 16، 1 میزان.
−   «قانون سجل­احوال» (1300)، مجله بلدیه تهران، ش 17، 8 میزان.
−   قائم­مقامی، جهانگیر (1326)، تاریخ تحولات سیاسی نظام ایران،تهران، علمی.
−   قائم­مقامی، جهانگیر (1355)،تاریخ ژاندارمری ایران،تهران، اداره روابط عمومی ژاندارمری کل کشور.
−   قائم­مقامی، جهانگیر (1346)، «ورقی از تاریخ ارتش ایران: تاریخچه سربازگیری در ایران»،بررسی­های تاریخی، ش 8، تیر.
−   کارلبری، اریک (1380)،سی سال ماموریت اریک کالبری سوئدی در کشور پارس، تهران، جهان رایانه.
−   کازاما، آکی­یو (1380)، سفرنامه کازاما، ترجمه هاشم رجب­زاده، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
−   کرونین، استفانی (1377)، ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه غلامرضا علی­بابایی، تهران، خجسته.
−   کریمی، مرضیه (1392)، «عکاسی دوره پهلوی دوم به روایت مطبوعات»، عکسنامه، شماره 36و37، سال یازدهم.
−   کشف تلبیس (بی­تا)، تبریز، احیاء.
−   گودرزی بروجردی، محمدرضا و مقدادی، لیلا (1383)،تاریخ تحولات زندان، تهران، میزان.
−   «متن قانون خدمت نظام­وظیفه» (1310)، مجله پلیس، ش 5 و 6، مرداد و شهریور.
−   مجموعه اسناد متعلق به سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
−  مجموعه قوانین و عهد­نامه­ها و کنترات­ها و امتیازات و خلاصه تصویبات مالی و خلاصه تصمیمات و مطالب متفرقه مصوبه مجلس شورای ملی در چهار دوره تقنینیه (1302)، تهران، مطبعه مجلس.
−   مروارید، یونس (1377)،از مشروطه تا جمهوری نگاهی به ادوار مجالس قانونگذاری در دوران مشروطیت،تهران، اوحدی.
−   مستوفی، عبد­الله (1384)، شرح زندگانی من،تهران، زوار.
−   معتضد، خسرو (1385)، یکصد سال فراز و فرود نیروهای انتظامی،تهران، سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا.
−   مورخ­الدوله سپهر (1362)، ایران در جنگ بزرگ،تهران، ادیب.
−   میرشفیعیان، سیدمهدی (1363)، جامعه و نظم عمومی،تهران، چاپخانه گیتی.
−   میرشفیعیان، سیدمهدی (1359)،پلیس و اجتماع،تهران، چاپخانه گیتی.
−   نجابتی، مهدی (1381)، پلیس علمی (کشف علمی جرایم)، تهران، سمت.
−   «نطق سرربرت پی­کک نماینده دولت­انگلیس در کنفرانس بین­المللی پلیس در نیویورک» (1305)، مجله نظمیه، ش 5، شهریور.
−   نظام­نامه قانون ثبت احوال (1316)، تهران، چاپخانه خودکار.
−   نیل­قاز، مریم (1390)، «پیشینه شناسنامه در ایران»، پیام بهارستان، ش 14، زمستان.
−   وستداهل (1333ق نظام­نامه اداره نظمیه، تهران، مطبعه بوسفور.
−   وستداهل (1333 نظام­نامه­های درشکه عمومی،تهران، مطبعه بوسفور.
−   هدایت، مهدیقلی (1334)،خاطرات و خطرات،تهران، زوار.
−   هوشمند ­فینی، غلامرضا (1385)، مروری برتاریخچه سرشماری­ها و آمارگیری­های ایران و جهان از دیرباز تاکنون،تهران، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان تهران.
−    Hannavy, John (2007), Encyclopedia of nineteenth century photography, New York, Routledge, V1.
−    The national Geographic magazine, (1921), v xxxIx, No 4, April.