فرایند تاریخی تشکیل حکومت ایلخانی و ایرانمداری هلاکو خان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

چکیده
هلاکو پس از پیروزی‌های بزرگ در ایران و بین النهرین و تابع ساختن آسیای صغیر و ارمنستان حکومتی دودمانی در سرزمین‌های مفتوحه پدید آورد که درآغاز تابع صوری دربار مرکزی مغول بود و بتدریج به استقلال کامل سیاسی دست یافت. تاسیس حکومت ایلخانی و فرمانروایی آن بر ایران، پس از سقوط عباسیان از منظر فرایند تکامل هویت سیاسی ایران بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال چگونگی تاسیس حکومت ایلخانان موضوعی است که نیازمند بررسی و بازبینی دوباره است. در بسیاری پژوهش‌های تاریخی عمدتا تاسیس حکومت ایلخانان را بر پایه روایت تاریخنگاری ایرانی دوره مغول در چارچوب ماموریت هلاکو خان به سوی غرب و با اجازه و هماهنگی دربار مرکزی مغول بیان کرده‌اند، اما برخی پژوهشگران نیز با دیده ابهام و پرسش به این نظر پرداخته‌اند. از این روی این مقاله با عنوان «فرایند تاریخی تشکیل حکومت ایلخانی» با چنین رویکردی به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی فرایندی تاریخی می‌پردازد که در آن هلاکو خان در قامت خانزاده‌ای جهانگشای به فرمانروایی با دعوی جهانداری تبدیل شد و در متون تاریخنگاری ایرانی در سیمای پادشاهان اسطوره‌ای و باستانی ایران معرفی شد.
بدینسان این مقاله پس از مقدمه به بررسی موضوع در چارچوب اوضاع ایران در آستانه لشکرکشی هلاکو خان، اهداف لشکرکشی هلاکو به سوی غرب، بازتاب اهداف جهاندارانه ماموریت هلاکو به سوی غرب در تاریخنگاری ایرانی، مرگ منگو قاآن و پیامدهای آن در ایران، شکست عین جالوت و فرمانروایی هلاکو بر قلمرو باستانی ایران و پایان شکست ناپذیری مغولان و نگرش ایرانمداری هلاکو می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical process of formation of ilkhanid government and Iran circuit Hülegü Khan

نویسنده [English]

  • fredon alhyari
چکیده [English]

Abstract
After achieving great victories in Iran and Mesopotamia and subordinating Asia Minor and Armenia, Hülegü created a Dynastic rule in the conquered lands, which were formal followers of the central Mughal court at the beginning and Gradually gained full political independence. The establishment of the Ilkhanid government and ruling on Iran, after the fall of the Abbasids, is highly considered from the perspective of Iran's political identity evolution process. However, the quality of the establishment of Ilkhanid governmentis an issue that needs to be reconsidered and reviewed once more. Many historical studies have investigated the establishment of Ilkhanid government based on evidence from Iranian historiography of Mongol era with the focus on Hülegü Khan’s mission in the West with the permission and cooperation of the central Mughal court. However, some researchers have questioned this view. The present article entitled "Historical process of formation of Ilkhanid government" descriptively and analytically investigates the historical process in which Hülegü Khan in the stature of a son of a Khan and a conqueror became the ruler, claimed sovereignty and was introduced as a mythical and legendary king in the Iranian historiographic texts. After the introductory part, this article investigates the issue under study considering Iran’s situation on the threshold of Hülegü Khan’s campaign, his aims while on an expedition to the West, the reflection of Hülegü’s aims for expedition to the West in Iranian historiography, Mango Qaan ‘s death and its consequences in Iran, Ein Goliath’s defeat and Hülegü’s reign in the ancient kingdom of Iran , the termination of Mogol’s invincibility and the Iran-oriented attitudes of Hülegü.

کلیدواژه‌ها [English]

  • keywords: Mongols
  • Hülegü
  • Ilkhanid
  • Iran
منابع و ماخذ
−        اقبال، عباس (1365)، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
−    الهیاری، فریدون (1381)، قابوسنامه عنصرالمعالی و جریان اندرزنامه نویسی سیاسی در ایران دوران اسلامی، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 31.
−        ----------- (1382)، بازنمایی مفهوم ایران در جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله همدانی، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم، شماره 1.
−    ----------- (1389)، بررسی تحلیلی تکاپوهای سیاسی خاندان تولوی تا برآمدن منگوقاآن بر تخت خانی، مجله پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال اول، شماره 3 .
−        بارتولد، و.و (1366)، ترکستان نامه؛ ترکستان در عهد هجوم مغول، ترجمه کریم کشاورز، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، آگاه.
−        بیانی، شیرین (1367)، دین و دولت در ایران عهد مغول؛ جلداول: از تشکیل حکومت منطقه‌ای مغول تا تشکیل ایلخانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
−        --------- (1371)، دین و دولت در ایران عهد مغول؛ جلد دوم: حکومت ایلخانی: نبرد میان دو فرهنگ، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
−        جوینی، علا الدین عطاملک (1370)، تاریخ جهانگشای، به سعی و اهتمام و تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، جلد اول و سوم، چاپ چهارم، تهران، ارغوان.
−        خیراندیش، عبدالرسول (1374)، علل تاسیس حکومت ایلخانی، پایان نامه دکتری، به راهنمایی دکتر شیرین بیانی، جلد اول، تهران، دانشگاه تربیت مدرس .
−        زریاب خویی، عباس (1366)، سازمان اداری ایران در زمان حکومت ایلخانان (1)، مجله باستان شناسی و تاریخ، شماره دوم، بهار و تابستان.
−        سعدی (1363)، کلیات، با ترجمه قصاید عربی، مقدمه و شرح حال از: محمدعلی فروغی ذکاالملک، تهران، ایران.
−        طوسی، نصیرالدین (1356)، اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.
−        گروسه، رنه (1368)، امپراتوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
−        ---------- (1384)، تاریخ مغول: چنگیزیان، زیر نظر کاوینیاک، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، آزادمهر.
−        مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1370)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد اول، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
−        مورگان، دیوید (1371)، مغولها، عباس مخبر، تهران، مرکز.
−        مولف ناشناس (1355)، تاریخ شاهی قراختائیان کرمان، به اهتمام دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
−        مولف ناشناس (1354)، نامه تنسر به گشنسب، به تصحیح مجتبی مینوی، گردآوری مجتبی مینوی و محمد اسماعیل رضوانی، چاپ دوم، تهران، خوارزمی.
−        میرخواند، محمد بن سید برهان الدین خواوندشاه (1339)، تاریخ روضه الصفا، جلد پنجم، تهران، کتابفروشی‌های مرکزی، خیام و پیروز.
−        همدانی، رشیدالدین فضل الله (1373)، جامع التواریخ، به تصحیح و تحشیه محمد روشن – مصطفی موسوی، جلد دوم، تهران، البرز.