2024-03-29T01:43:29Z
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=979
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
قراسواران و ناکارآمدی تأمین امنیت راهها و جادهها در دوره قاجار
علی اکبر
جعفری
بتول
سلیمانی
ایران سرزمینی بزرگ با شهرها و راههای ارتباطی زیاد و متنوعی است. در طول تاریخ، تمام تلاش حاکمان ایرانی، کنترل و تسلط بر راهها و جادههای این کشور بوده است. لازمه این امر، داشتن ارتش منظم و گستردهای بوده تا همه چیز را تحت کنترل حکومت قرار دهد. تأمین امنیت جادهها و راههای ایران در مقابل دزدان و راهزنان از زمان صفویان عمدتاً در دست سربازان محلی به نام قراسواران بود. در دوره قاجار نیز قراسواران با همان کارکرد قبلی فعالیت داشتند، این عده که معمولاً از میان عشایر و افراد محلی انتخاب میشدند، به حفظ امنیت جادهها و راههای پرخطر همت میگماشتند. این سربازان که مواجب و جیره کافی دریافت نمیکردند و لباس رسمی سربازان را نیز نداشتند، از جایگاه و ارزش پایینتری نسبت به دیگر سربازان ارتش برخوردار بودند. این موضوع با عوامل دیگر، همواره موجب ناکارآمدی عملکرد این نیروهای مؤثر در تأمین امنیت داخلی میشد، مسئلهای که در نهایت در توسعه نیافتگی اقتصادی ایران دوره قاجاری مؤثر بود. بر این اساس، این پژوهش ضمن بررسی عملکرد قراسواران، به بررسی علل ناکارآمدی آنها در تأمین امنیت راهها و جادهها در دوره قاجاریه پرداخته است.
ایران
اقوام
جادهها
امنیت
بازرگانی
قراسواران
عشایر
2017
09
23
1
27
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7174_38478fbfefbd756e03fe31433d78fcc3.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
جشنهای دوران رضاشاه؛ اهداف و دستاوردهای آن در کردستان
رضا
دهقانی
علیرضا
کریمی
حسین
رسولی
برپایی جشنهای گوناگون به مناسبتهای مختلف و اجرای برنامههای گزینشی و ایراد نطقها و خطابههای هدفدار یکی از کمهزینهترین، عملیترین و در عین حال، زودبازدهترین اقدامات برای تبلیغ و تأکید بر تحوّلات جامعه ایران و بزرگنمایی خدمات شخص رضاشاه و تهییج احساسات توده مردم بودهاست؛ بنابراین دولت پهلوی اول اهتمام ویژهای به برگزاری جشنهای مختلف در راستای همسو ساختن مردم با برنامه مدرنسازی و کاستن از موج مخالفت و مقاومتها داشتهاست؛ در این پژوهش تلاش شده است با روش تحلیلی- اسنادی از طریق بررسی اسناد و مدارک آرشیوی و روزنامهها به این پرسش پاسخ داده شود که در دوران پهلوی اول چه جشنهایی و با چه اهدافی توسط کارگزاران دولتی در مناطقی چون کردستان اجرا شده و برگزاری این جشنها تا چه حد توانسته است به تثبیت سیاستهای فرهنگی دولت در منطقه یاری رساند؛ یافتههای پژوهش نشانگر آنست که برگزاری جشنهای دولتی دستاوردهای مقطعی داشته و در ایجاد تغییرات پایدار در افکار و رفتار اهالی مناطقی چون کردستان ناتوان بوده است.
جشنها
رضاشاه
پهلوی اول
کردستان
سیاست فرهنگی
2017
09
23
37
62
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7175_47cc222ef0c8510d78f63881b5bdf4bc.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
تأثیر نوسازی حکومت پهلوی اول بر پایگاه زنان در خانواده و اجتماع
محمد
سلماسی زاده
آمنه
امیری
موضوع بحث حاضر مطالعه پایگاه خانوادگی و اجتماعی زنان در دوره پهلوی اول با توجه به نوسازی است. این نوشته در پاسخ به این ابهام است که در پایگاه و نقش زنان در زندگی خانوادگی و اجتماعی، متأثر از نوسازیهای این دوره چه تغییری ایجاد شد. چارچوب نظری از مفاهیم پایگاه و نقش در دو شاخص کیفیت زندگی یعنی زندگی خانوادگی و اجتماعی استخراج شده است. پایگاه، نقشی است در الگویی ویژه که موقعیت شخص را در رابطه با کل جامعه نشان میدهد و مجموعهای از حقوق و تکالیف مشخص است. فرضیه اولیه آنست که پایگاه زنان در خانواده و اجتماع با توجه به نقش آنها ارتقا یافت. با اقدامات نوسازی حکومت پهلوی، پایگاه، حقوق و تکالیف زنان در خانواده و اجتماع مورد بازبینی قرار گرفت. در ساخت ایران مدرن زنان عهدهدار پرورش نسلی وطن پرست و مترقی شدند. مادر و مام وطن مفاهیمی مقدس شدند. بر خانواده تک همسری تأکید شد. قانون ازدواج 1310 گامی مهم در تنظیم قانونی روابط زن و مرد در ازدواج بود. آموزش و پرورش و مشارکت اجتماعی- اقتصادی زنان مورد توجه قرار گرفت. زنان در ابتدا با تقسیم کار جنسیتی در نقش مادر، معلم و تایپیست ظاهر شدند. به تدریج از اواسط دوره در لباس نظامی پیشاهنگی و خلبانی وارد عرصه مردانه شده و برای ورود به حوزه سیاست در دوره بعد تا حدودی زمینه را هموار ساختند. بازساخت پایگاه زنان به عنوان مادر گرچه موجب نگرش جنسیتی برای مشارکت زنان شد اما زمینههای ارتقای پایگاه زنان در خانواده و جامعه را از طریق اقدامات قانونی و فرهنگسازی فراهم نمود. گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی- کتابخانهای و روش تالیف مقاله، توصیفی- تحلیلی است
نوسازی
حکومت پهلوی اول
پایگاه
زنان
زندگی خانوادگی و اجتماعی
2017
09
23
63
90
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7176_332fe4fcafa6e45a764957592b937cf2.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
تاریخنگاری و تاریخ پژوهشی در تعامل با متون مکتوب ادبی
اسماعیل
سنگاری
مصطفی
نریمانی
بررسی آثار ادبی جهان گویای این مطلباست که بخشی از این آثار، افزون بر ثبت وقایع گذشته، توصیهها و اعتراضات به حاکمانوقت را در قالب شعر، حکایت و طنز بیان کردهاند، بگونهای که از آنها میتوان به عنوان معیار و محکی برای مکتوبات تاریخی که در همان زمان توسط مورخان حرفهای برای ما باقیمانده است، بهرهبرد. بدینسان، شاید بتوان ادبیات را زبان دوم تاریخ نامید که با بلاغت و شیوایی هنری خویش، جذابیت خاصی به این سبک از تاریخنگاری میدهد. از آنجا که ادبیات به واسطۀ خصلت ذاتی نهفته در خویش، آمیخته با احساس و تخیل است، گاهی تخیلات شاعر با واقعیت در هم میآمیزد و خطاهایی نیز به دنبال خود میآورد. با وجود این، نقش این عنصر هنری آن قدر پررنگ است که تخیلات نیز بیانگر آن چیزیاست که باید در زمان شاعر باشد، ولی به علل گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی ممکناست واقعیت رنگ باخته و بدینسان، شاعر یا داستاننویس آن را به صورت امری تخیلی آرزو میکند. ظهور و تکوین تاریخنگاری فارسی پس از اسلام به میزان زیادی مدیون ادیبان یا دبیران بود که در این نوشتار از آنها با عنوان دبیر -مورخ یا ادیب- مورخ یاد شده است. این پژوهش با بهرهگیری از شیوه پژوهش تاریخی با رویکرد تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع ادبی و تاریخی در پی آناست تا نقش دبیران را در شکلگیری تاریخنگاری فارسی و پیامدهای پیوند تاریخ و ادبیات در دوران پیشامدرن در ایران مورد بررسی قراردهد.
تاریخ
ادبیات
مورخ
متونادبی
تاریخنگاری
پژوهشتاریخی
2017
09
23
91
118
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7183_16280d0838e658d584e13c37f7f44910.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
فقیه ـ دیوانسالاران و اصلاحات یعقوب آققویونلو
مهدی
فیضی سخا
بررسی و واکاوی اصلاحات یعقوبپادشاه، از زاویه اقدامات فقیه- دیوانسالارانِ حاضر در ساختار حکومتی و تشکیلاتی آققویونلوها، روشنی زیادی بر ابهامات موجود در مبانی فکری این اصلاحات، میافکند، درواقع، زمینهسازی و پیریزی مقدمات این اصلاحات را باید در تفکرات و آراء فقهایی دانست، که وظایف دیوانی و دیوانسالاری را نیز بر عهده گرفته بودند، از این روی، ایشان فقه اسلامی، که تفکراتشان از آن سرچشمه گرفته و در عرصه آن بالنده شده بودند را، در ارتباط با جنبههای مختلف اصلاحات، به کار گرفته، به این برنامه رنگ و صبغه شریعتمدارانه دادند، و این ویژگی، یعنی فقاهتی بودن مبانی اصلاحات، جزء لاینفک آن گردید، به طوری که چه در بخش اصلاحات اقتصادی و چه در بخش اصلاحات اجتماعی، این رویکرد، به وضوح خودنمایی میکند، در این میان حضور مستقیم و غیر مستقیم اندیشههای فقیه- دیوانسالارانی نظیر قاضیعیسی ساوجی، شیخعلی صدر، علّامه جلالالدین دوانی و فضلالله روزبهان خنجی، در نظریهپردازی، تدوین و اجرای برنامه اصلاحات، شایان توجه است و عنایت به این رویکرد از جانب این گروه، سبب گردید که ایشان در قوالب مختلف، آراء و اندیشههای خود را عرضه نمایند.
در این نوشتار، نگارنده در پی درک این موضوع است که اصلاحات یعقوبپادشاه، از نظرگاه آراء و اندیشههای فقیهـ دیوانسالاران، چگونه مورد بررسی قرار گرفته است؟ فرضیه این نوشتار بدین ترتیب است که اندیشههای فقهای دیوانسالار عصر یعقوبپادشاه، در اصلاحات وی غلبه داشته است.
روش تحقیق این نوشتار، با توجه به ماهیت موضوع، توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است، درارتباط با پیشینه تحقیق نیز باید اشاره شود که، تحقیقات متعددی در قالب مقاله و کتاب دراین ارتباط انجام گرفته، که وجه غالب آنها، بررسی این اصلاحات از منظر نظم ایرانی و تمرکزگرایی دیوانی است، ازجمله این تحقیقات میتوان به مقاله ابوالحسنفیاضانوش باعنوان «اصلاحات قاضیصفیالدینعیسیساوجی در دوران سلطانیعقوب آققویونلو» مقاله ولادیمیرمینورسکی تحت عنوان «The Aq-qoyunlu and Reforms»، مدخل «آق قویونلو» در دایره المعارف بزرگ اسلامی، نوشته رضا رضازاده لنگرودی و کتاب «تاریخ فراموش شده ایران در دوره سلطانیعقوبآققویونلو»، نوشته هدی سیدحسینزاده، اشاره نمود.
اصلاحات
یعقوبپادشاه
فقها
دیوان سالاران
2017
09
23
119
141
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7185_dcb876b562b48fcb8096aabe12406996.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
نادرشاه، مشروعیت و شورشهای اجتماعی 1139ﻫ.ق – 1152ﻫ.ق/1726م- 1740م
محمد
فریدی
معصومه
قره داغی
مقصود علی
صادقی
منیره
کاظمی راشد
تصاحب قدرت در طول تاریخ ایران اگرچه با زور و غلبه توأم بود و حکومتها ماهیتی دیکتاتوری و یا استبدادی داشتند، ولی برای تحکیم و ادامه حاکمیت خود ناگزیر از کسب مشروعیت سیاسی بودند. نادر با در پیش گرفتن سیاست تساهل مذهبی و با طرح نظریه خامس مذاهب، سعی کرد در آشتی و جلب حمایت پیروان هر دو مذهب شیعه و سنی و کسب مشروعیت دینی و سیاسی در داخل و خارج از کشور برآید، ولی شورشهای داخلی در پوشش صفوی خواهی و حملات و دشمنیهای بیوقفهی عثمانی، به شکست تلاشهای او منجر گردید و از طرفی، تلاش نادر برای نسبسازی با ایجاد پیوندهای خونی خود و اطرافیانش با خاندانهای پادشاهی، با تفکرات فر ایزدی رسوب کرده در اذهان عامه مغایر افتاد. در اوایل، بر خلاف نظر عموم، این حس تکبر و تشخص دیوانیان، خوانین و سران ارتش بود که قدرت گیری دون پایهای چون نادر را بر نمیتابید، ولی با بحث پادشاهی و اصلاحات مذهبی نادر، این حس درهم تنیدگی قدسیت- سیادت و مرشدیت خاندان صفوی با مذهب تشیع در وجدان عمومی بود که با غلیان و جوشش و سرریزی، پذیرش نادر را بعنوان سردمدار پس میزد.
افشاریه
نادر شاه
مشروعیت سیاسی
نسبسازی
شورشهای اجتماعی
2017
09
23
143
175
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7188_1f4f240e814849cebd3fc82387d2811d.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1396
8
15
بینش و روش محمد کاظم مروی در تاریخنگاری عالمآرای نادری
اکرم
ناصری
عباس
سرافرازی
زهرا
علیزاده بیرجندی
در قلمرو تاریخنگاری و نقد تاریخی توجه به بینش و روش مورخ امری ضروری است. بینش و روش در تاریخنگاری دو مقوله تفکیکناپذیر و مرتبط با یکدیگرند. شناخت مورخ و اثر تاریخنگارانهی او مبنای شناخت زمانه اوست و فهم متون تاریخنگارانه در هر عصری مستلزم شناخت عناصر روشی و بینش حاکم بر متن تاریخی است.
نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی به بررسی بینش و روش مروی، نویسنده عالم آرای نادری، اختصاص دارد. این اثر یکی از منابع تاریخنگاری سلسلهای عصر افشاریه است. در واکاوی بینش مروی در تاریخ عالم آرای نادری به گرایشها و باورهای مورخ در چند محور مشیتگرایی، اعتقادات، نخبهگرایی و بینش انتقادی پرداخته شده است. در بررسی روش مروی نیز، مؤلفههایی که در مباحث روششناختی مدنظر قرار میگیرد، نظیر تحلیل ویژگیهای سبکی، منابع مورد استفاده و عواملی از این دست مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که در نگارش عالم آرای نادری، عواملی چون موقعیت اجتماعی و گرایشهای فردی مؤلف در کنار ویژگیهای زبانی و بافت موقعیتی زمانه بر بینش و روش تاریخنگارانهی متون این عصر تأثیر گذارده است.
محمد کاظم مروی
تاریخ عالم آرای نادری
تاریخنگاری
بینش
روش
2017
09
23
177
199
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_7189_f0b639e085e2a7e5c0146d4a71b9041b.pdf