2024-03-28T14:36:23Z
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=779
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
وضعیت آموزش زبان اقلیتهای دینی در مدارس آنها در عصر پهلوی دوم (1357-1320ه.ش)
محمدعلی
اکبری
عاطفه
حرآبادیفراهانی
چکیده زبان یکی از مهمترین عناصر تشکیلدهندهی هویت به شمار میرود. اقلیتهای جامعهی ایران، ازجمله اقلیتهای دینی، همواره در زمینهی آموزش زبان خود با چالشها و مشکلات متعددی روبهرو بودهاند. اقلیتهای دینی رسمی ایران، یعنی مسیحیان، زرتشتیان و کلیمیان، در دورهی رضاشاه در فضای گفتمان حاکم ملیگرایانهی دولت نه تنها قادر نبودند به آموزش زبان خود در مدارس بپردازند، بلکه مدارسشان به تعطیلی نیز کشانده شد. با کنارهگیری رضاشاه وضعیت آموزشی اقلیتهای دینی بهتدریج بهبود یافت، مدارس جدید تأسیس گردید و برنامهی آموزشی آنها دچار تغییرات اساسی شد. در این دوره اقلیتهای دینی توانستند حقوق و امتیازهایی مبنی بر تدریس زبان خود در مدارس را در حد چند ساعت در کنار زبان فارسی که زبان رسمی کشور بود، به دست آورند. لذا مقاله حاضر درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی به این سؤال پاسخ دهد که وضعیت آموزش زبان اقلیتهای دینی رسمی کشور در مدارس عصر پهلوی دوم چگونه بود؟
واژگان کلیدی: اقلیتهای دینی
آموزش زبان
مدارس
هویت
پهلوی دوم
2016
02
20
1
19
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4878_584f56563ddafb8ffe13446287fb9e7e.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
نقش قفقاز در روابط ایلخانان با اردوی زرین
مسعود
بیات
محمد
احسانی
چکیده منطقه قفقاز در طول تاریخ یکی از مناطق استراتژیک جهان به شمار میآمد. اهمیت ژئوپلیتیکی این منطقه عمدتاً ناشی از نقش کوههای قفقاز میباشد که همچون سدی این منطقه را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کردهاند. با تشکیل دولت ایلخانان در ایران و جنوب کوههای قفقاز و دولت اردوی زرین در شمال قفقاز یعنی دشت قپچاق بار دیگر اهمیت ژئوپلیتیک منطقه قفقاز برجسته شد. خانات اردوی زرین که پیش از ایلخانان در شمال قفقاز حضور داشتند همواره به قفقاز جنوبی دستاندازی میکردند. با تشکیل دولت ایلخانان منطقه قفقاز به متصرفات هلاگو اضافه شد. این مسئله نگرانی خانات اردوی زرین را در پی داشت. ایلخانان که به اهمیت منطقه قفقاز پی برده بودند پایتخت خود را در نزدیکی این منطقه بنا کردهاند تا مانع از افتادن این منطقه به دست رقیب خود یعنی اردوی زرین بشوند. این رقابت، دو امپراتوری را به اتخاذ سیاستهای خاصی در روابط با یکدیگر و یا در روابط بینالملل نمود که در این مقاله کوشش میشود برخی از مهمترین این اقدامات مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این مقاله تاریخی است.
واژگان کلیدی: قفقاز
ایلخانان
اردوی زرین
روابط خارجی
ژئوپلیتیک
2016
02
20
21
44
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4879_f77ca99905b5132cd7f9ad06f680af34.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
تأثیرات سیاسی- اجتماعی حضور روسیه در گیلان در دوره قاجار
نصراله
پورمحمدی املشی
کلثوم
قدیری لشکاجانی
چکیده در دوره قاجار، گیلان بخاطر وجود راه ارتباطی آسانتر مراکز داخلی ایرانبه بنادر روسیه، به عنوان دروازه اروپا تبدیل شد. این موقعیت برتر ارتباطی، در کنار شرایط اقتصادی این منطقه توجه روسیه را به خود جلب نمود. براین اساس تسلط بر آن از مهمترین اهداف زمامداران این کشور گردید. حضور و نفوذ روسیه در گیلان بعد از جنگهای ایران و روس سرعت گرفت. این امر پیامدهای اجتماعی ـ سیاسی متعددی در منطقه بجای گذاشت و باعثآشنایی اهالی با تحولات جدید جهان شد و زمینه برای ایجاد خیزشهای اجتماعی- سیاسی فراهم گردید. بدین ترتیب گیلان از اولین نواحی ایران بود که تحت تأثیر روابط با روسیه و بالطبع اروپا، تأثیرات و تحولات متعددی را شاهد بود. حضور ارامنه قفقاز در گیلان، مهاجرت کارگران روسی و گیلانی، مداخلات اتباع روسی در منطقه، ایجاد روحیه بیگانهستیزی، انقلاب مشروطیت گیلان و تحولات رشت از آنجمله بود.
واژگان کلیدی: ایران
روسیه
تأثیرات سیاسی اجتماعی
گیلان
دوره قاجاریه
2016
02
20
45
69
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4880_ebb0b76c9e0683d3d5e3dd009dd1fbfc.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
بررسی و تحلیل پراکندگی بیماریهای وبا و طاعون در ایران و تأثیر آنها بر گسترش بحرانهای اجتماعی 1264-1210 ﻫ. ق
علی اکبر
جعفری
نسرین
فروغی
چکیده وبا و طاعون از جمله بیماریهای مهلک و ویرانگری است، که بارها در سدۀ سیزدهم هجری قمری در نقاط مختلف ایران شایع شد و تلفات و خسارات فراوانی از خود به جای گذاشت. این دو بیماری تا حدود نزدیک به یک سده پس از 1236ه. ق همه گیری آن در ایران به طور جدی قربانی میگرفت. همه ساله تعداد زیادی کودک و پیر و جوان این سرزمین از بین میرفتند، اما کوچکترین اقدامی برای مقابله یا حتی کاهش بیماریها برداشته نمیشد. اهمیت این غفلت و بیتوجهی کارگزاران نسبت به این بحران عظیم زمانی بیشتر آشکار میشود که به تلفات ناشی از فراگیری این بیماریها توجه نمائیم. در مواردی تا یک سوم منطقهای به علّت ابتلا به این بیماریها فوت میکردند. فقدان امکانات بهداشتی و قرنطینه بیماران مهمترین علت فراگیری این بیماریها بود و مهمترین پیامدش، کاهش جمعیت ایران عصر قاجار بود. علاوه بر این، در موردی اعتراض و شورشهای محلی نسبت به حاکمان به دلیل بیتوجهی آنها به وضع مردم در این دوره دیده میشود. این بحرانهای اجتماعی اگر چه با مسائل دیگری پیوند میخورد، لیکن ریشه بسیاری از آنها در همین بیتوجهیها قرار داشت. بر این اساس، این پژوهش با هدف بررسی آماری و اطلاعیابی از پراکندگی بیماریهای وبا و طاعون در نیم قرن اول حاکمیت قاجارها در ایران، درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که: «شیوع بیماریهای طاعون و وبا در ایران در نیم قرن اول حکومت قاجارها، چه تأثیری بر گسترش بحرانهای اجتماعی داشت؟» پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به این موضوع میپردازد.
واژگان کلیدی: قاجاریه. وبا . طاعون. کاهش جمعیت. فقر. شورش
2016
02
20
71
100
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4881_f125a51cf96d0201d2f675dd8b71e141.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
ورود سلجوقیان به خراسان و مسئله «محنت» شافعی- اشعریهای نیشابور
ناصر
صدقی
داود
قاسمپور
چکیده سلجوقیان بهعنوان حامیان و حافظان «اهل سنت و شریعت» از بدو استقرار در قدرت سیاسی در پی نبرد دندانقان (431ق.)، تعاملات پرفراز و نشیبی با فرق و مذاهب مختلف اهل سنت و شیعه داشتند. تنش و رویارویی حنفیان نیشابور با اشعریها بهعنوان یکی از جریانهای کلامی متعلق به مذهب شافعی و لعن و تکفیر ابوالحسن اشعری و تبعید تعدادی از علمای شافعی مستقر در نیشابور ازجمله بحران های سیاسی- مذهبی مهم و چالشبرانگیز در مراحل نخستین استقرار سلجوقیان در خراسان بود. امری که ناشی از بر افتادن غزنویان و بههم خوردن معادلات حضور و نقشآفرینی پیروان مذاهب شافعی و حنفی در بدنه نظام سیاسی مستقر در خراسان بود. طبقاتنویسان شافعی عصر سلجوقی تنش شافعی- حنفی در نیشابور را بهعنوان یک «محنت» و مصیبت مذهبی فراگیر و عظما برای علما و پیروان مذهب شافعی در گستره شهرهای جهان اسلام عنوان کردهاند؛ درحالیکه مکان جغرافیایی و زمان وقوع این رویداد محدود به نیشابور و سه سال بیشتر نبود. همچنین علیرغم اینکه این واقعه در ظاهر بهعنوان تنش و بحرانی مذهبی نشان داده میشود، اما بیش از اختلافات کلامی و اعتقادی و رقابتهای مذهبی برخاسته از آن، رقابتهای سیاسی نخبگان مذاهب و تلاش آنها برای حضور در عرصه نظام سیاسی سلجوقی نقش تعیینکنندهای در وقوع این حادثه داشته است. با عنایت به آنچه مطرح شد، در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی انتقادی به روایات منابع تاریخی و بازتاب آن در تحقیقات برخی محققان، ابعاد و گستره بحران تنش و درگیری بین شافعی- اشعریها و حنفیان نیشابور، در ارتباط با نقش عامل رقابتهای سیاسی نخبگان این مذاهب و سیاستهای حکومت سلجوقی در استفاده از چنین وضعیتی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.
واژگان کلیدی: سلجوقیان
نیشابور
شافعیها
حنفیان
تنشهای مذهبی
رقابتهای سیاسی
2016
02
20
101
126
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4882_f4e261e319cd9d443b20d9dd60327c73.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
بررسی مشارکتهای اقتصادی زنان عصر قاجار با تکیه بر گزارش سیاحان خارجی
زهرا
علیزاده بیرجندی
اکرم
ناصری
چکیده بهرغم محدودیتهای زنان عصر قاجار از جهت حضور در عرصههای اجتماعی و اقتصادی، برخی از روایات تاریخی متضمن اشاراتی در باب مشارکتهای اقتصادی زنان در جامعه آن روز است. از میان منابع موجود، سفرنامهها به ویژه گزارش سیاحان خارجی بیشتر از سایر آثار به این مسأله پرداختهاند. نتایج حاصل از بررسیها نشان میدهد که زنان عصر قاجار اعم از زنان شهری، روستایی و عشایری براساس موقعیت، تجربیات و توانمندیهایشان در عرصههای اقتصادی فعالیت داشتهاند. در بین این زنان، زنان شهری تحت تأثیر افکار روشنفکران و ورود نوگرایی، حوزههای فعالیت اقتصادی خود را گسترش داده و در مواردی در جراید نسوان، ایدههایی را در جهت تقویت اقتصاد بومی و خودکفایی ابراز نمودند. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی ضمن تحلیل و بررسی نحوهی مشارکت اقتصادی زنان و ابعاد مختلف آن در گونههای زیست شهری، روستایی و عشایری در عصر قاجاریه به تبیین اندیشههای نوگرایانه در میان زنان طبقه شهری بپردازد.
واژگان کلیدی: زنان شهری
زنان روستایی
زنان عشایر
قاجار
مشارکتهای اقتصادی
نوگرایی
2016
02
20
127
152
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4883_ecf0791a6cff67e5edfdf1f6d90e2854.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
پندنامه یحیویه؛ دریچهای به افکار و اندیشههای امیرنظام گروسی
عباس
قدیمی قیداری
مرتضی
خسروپناه
چکیده پندنامه یحیویه اثر حسنعلی خان امیرنظام گروسی از رجال دوره ناصری یکی از آثار اندرزنامه ای عصر قاجاریه به شمار می آید. بررسی، بازخوانی و تحلیل آن به منظور تعیین جایگاه این اثر در سنت اندرزنامه نویسی ایران و آشنایی با افکار و اندیشه های مولف آن، اهداف این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت آن در ضرورت شناخت سیر تحولات فکری، سیاسی دوره قاجاریه است. در دوره قاجاریه با اینکه شاهد برخی رویکردهای باستانگرایی، ملی گرایی و یا ضد عربی–اسلامی هستیم اما پند نامه یحیویه برخلاف این روند دارای رویکردی اسلامی است. رویکرد اسلامی پندنامه یحیویه نشانه آشکار تحول فکری دراندیشه ایرانشهری دردوره قاجاریه است. این اثر با حفظ قالب اندرزنامه ای و با استفاده از این زبان توانسته است مفاهیم، آموزه ها و تعلیمات اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی ، ادبی و نظامی مورد نظر خود را به مخاطب القاء نماید. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است. در این مقاله متن پند نامه یحیویه به عنوان یک متن اندرزنامهای مورد بررسی وتحلیل قرارگرفته است.
واژگان کلیدی: عصر قاجار
اندیشه سیاسی
پندنامه یحیویه
امیرنظام گروسی
2016
02
20
153
175
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4884_96aadfa49908b83bb416bb6e9bb016b8.pdf
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
2251757X
2251757X
1394
6
11
موضع شیعیان نسبت به مغولان
علیرضا
کریمی
چکیده در این مقاله کوشیده ام تا موضع شیعیان را نسبت به حکومت مغولان در ایران روشن نمایم. شیعیان همیشه توسط خلفا و حکومتهای وابسته به آنها سرکوب شده بودند. بنابر این شیعیان دشمن خلفا بودند. اما سرانجام سلسله خلافت عباسی به دست مغولان مضمحل شد. بیتردید شعیان از این واقعه خوشحال شدند. از نظر شیعیان هر دو آنها غاصبان حکومت بودند. با این حال، مغولان برای شعیان بهتر بودند. زیرا مغولان نسبت به پیروان همه مذاهب بردبار بودند و با شیعیان رفتاری مهربانانهتر داشتند. بنابراین، روابط شیعیان با ایلخانان نزدیکتر بود. این دیدگاه شعیان دلایل تاریخی، سیاسی و فقهی داشت. بنابراین شعیانبه حکومت مغولان نزدیکتر شدند. آنها جان بسیاری از شعیان و سنیان بهویژه دانشمندان را نجات دادند و کتابهای زیادی را از نابودی نجات دادند. همچنین اوقاف را احیاء کردند و مؤسسات علمی بسیاری را در سراسر کشور تأسیس کردند. سیاست آزادی مذهبی مغولان و برخورداری شعیان از قدرت سیاسی و ثروت بیشتر موجب گسترش تشیع شد.
واژگان کلیدی: مغول
ایلخانان
شیعیان امامی
علما
سنیان
تمدن اسلامی
گسترش شیعه
2016
02
20
177
199
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4885_579b96bf25c0c647446048615f11d007.pdf