ORIGINAL_ARTICLE
وضعیت آموزش زبان اقلیتهای دینی در مدارس آنها در عصر پهلوی دوم (1357-1320ه.ش)
چکیده زبان یکی از مهمترین عناصر تشکیلدهندهی هویت به شمار میرود. اقلیتهای جامعهی ایران، ازجمله اقلیتهای دینی، همواره در زمینهی آموزش زبان خود با چالشها و مشکلات متعددی روبهرو بودهاند. اقلیتهای دینی رسمی ایران، یعنی مسیحیان، زرتشتیان و کلیمیان، در دورهی رضاشاه در فضای گفتمان حاکم ملیگرایانهی دولت نه تنها قادر نبودند به آموزش زبان خود در مدارس بپردازند، بلکه مدارسشان به تعطیلی نیز کشانده شد. با کنارهگیری رضاشاه وضعیت آموزشی اقلیتهای دینی بهتدریج بهبود یافت، مدارس جدید تأسیس گردید و برنامهی آموزشی آنها دچار تغییرات اساسی شد. در این دوره اقلیتهای دینی توانستند حقوق و امتیازهایی مبنی بر تدریس زبان خود در مدارس را در حد چند ساعت در کنار زبان فارسی که زبان رسمی کشور بود، به دست آورند. لذا مقاله حاضر درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی به این سؤال پاسخ دهد که وضعیت آموزش زبان اقلیتهای دینی رسمی کشور در مدارس عصر پهلوی دوم چگونه بود؟
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4878_584f56563ddafb8ffe13446287fb9e7e.pdf
2016-02-20
1
19
-
واژگان کلیدی: اقلیتهای دینی
آموزش زبان
مدارس
هویت
پهلوی دوم
محمدعلی
اکبری
m-akbari@sbu.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهیدبهشتی
AUTHOR
عاطفه
حرآبادیفراهانی
atefeh_farahani1990@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران دورهی اسلامی دانشگاه شهیدبهشتی
LEAD_AUTHOR
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 10927/297، 1351ش.##
1
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 13470/297، سال 1305.##
2
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 10927/297، 1351ش.##
3
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 13470/297، سال 1305.##
4
− آرشیو سازمان اسناد ملی، شناسه سند 36862/297، سال 1335ش.##
5
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 10927/297، 1351ش.##
6
− آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، شناسه سند 13470/297، سال 1305.##
7
− آرشیو سازمان اسناد ملی، شناسه سند 36862/297، سال 1335ش.##
8
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 20.2، پوشه 41، سال 1333.##
9
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 153، پرونده 1.9، سال 1345.##
10
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 51.1، پرونده 7.31.##
11
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 12، پرونده 314/26.##
12
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 2/20، پوشه 54، سال 1334ش.##
13
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 28، پوشه 17، 1336ق.##
14
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 30، پوشه 30، 1338ق.##
15
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 29، پوشه 10، 1334ق.##
16
− آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، شماره بازیابی 1749، سال 1327ش، سند شماره 85.1.##
17
− آشور، س10، ش170، 15 مهر 1357.##
18
− ارگان جمعیت فرهنگی و اجتماعی یهودیان ایران، افتتاح کلاسهای عبری و فارسی، بنیآدم، ش12. آذرماه 1330.##
19
− افشار، محمود، «مطلوب ما: وحدت ملی ایران»، آینده، 11، خرداد 1304.##
20
− باغداساریان، ادیک، (1380)، نگاهی به تاریخ ارمنیان تهران(خلاصه کتاب جامع تاریخ ارمنیان تهران)، تهران: بینا.##
21
− __________، (بیتا)، نگاهی به تاریخ مدارس ارامنه، بیجا: بینا.##
22
− بت کلیا، یوناتن، (بیتا)، آشوریهای ایران، تهران: انجمن آشوریان تهران.##
23
− بیت منصور، ویلهلم، «علاوه بر تدریس در مدارس برای تدریس زبان آشوری کلاسهای زبان دایر کنید»، روزنامه آشور، ش87، 30 فروردین 1354.##
24
− پیشدادی، جمشید، (1377)، یادنامه میرزا سروش لهراسب. تهران: انتشارات بینا.##
25
− سالنامه فرهنگ یزد، 28-1327.##
26
− سرسی، کنت دو، (1362)،ایران در 1839-1840 (سفارت فوقالعاده کنت دو سرسی)،. ترجمه احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##
27
− صلیبی، ژانست، (1382)، ایرانیان آشوری و کلدانی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.##
28
− ظهیرالدوله، (1351)، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات فرانکلین.##
29
− کرونین، استفانی، (1382)، رضاشاه و شکلگیری ایران نوین (دولت و جامعه در زمان رضاشاه)، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: جامی.##
30
− گزارش و ترازنامه سهساله (از اول آبان 1341 تا پایان آبان 1344)، تهران: سازمان فروهر (جوانان زرتشتی)،1344.##
31
− لطفی، مهوش، (1392)، تاریخ مدارس ارامنه در ایران (صفویه-پهلوی). ایلام: آوای تاریخ.##
32
− لهراسب، سروش، «یادی از گذشته»، مجله هوخت، دوره12، ش10. 1340.##
33
− ناطق، هما، (1375)، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، پاریس: انتشارات خاوران.##
34
− نتصر، آمنتون، (1996)، پژوهشنامه یهود ایران؛ پادیاوند، ج1، لسآنجلس، انتشارات مزدا.##
35
− والیزاده معجزی، محمدرضا، (1382)، تاریخ لرستان (روزگار پهلوی) از کودتای 1299 تا نهضت ملی شدن صنعت نفت، به کوشش حسین و محمد والیزاده معجزی، تهران: انتشارات حروفیه.##
36
− هوخت، ش10، دوره پانزدهم، 1343.## − هوویان، آندرانیک (1380)، ارمنیان ایران. تهران:##
37
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 20.2، پوشه 41، سال 1333.##
38
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 153، پرونده 1.9، سال 1345.##
39
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 51.1، پرونده 7.31.##
40
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 12، پرونده 314/26.##
41
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 2/20، پوشه 54، سال 1334ش.##
42
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 28، پوشه 17، 1336ق.##
43
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 30، پوشه 30، 1338ق.##
44
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 29، پوشه 10، 1334ق.##
45
− آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، شماره بازیابی 1749، سال 1327ش، سند شماره 85.1.##
46
− آشور، س10، ش170، 15 مهر 1357.##
47
− ارگان جمعیت فرهنگی و اجتماعی یهودیان ایران، افتتاح کلاسهای عبری و فارسی، بنیآدم، ش12. آذرماه 1330.##
48
− افشار، محمود، «مطلوب ما: وحدت ملی ایران»، آینده، 11، خرداد 1304.##
49
− باغداساریان، ادیک، (1380)، نگاهی به تاریخ ارمنیان تهران(خلاصه کتاب جامع تاریخ ارمنیان تهران)، تهران: بینا.##
50
− __________، (بیتا)، نگاهی به تاریخ مدارس ارامنه، بیجا: بینا.##
51
− بت کلیا، یوناتن، (بیتا)، آشوریهای ایران، تهران: انجمن آشوریان تهران.##
52
− بیت منصور، ویلهلم، «علاوه بر تدریس در مدارس برای تدریس زبان آشوری کلاسهای زبان دایر کنید»، روزنامه آشور، ش87، 30 فروردین 1354.##
53
− پیشدادی، جمشید، (1377)، یادنامه میرزا سروش لهراسب. تهران: انتشارات بینا.##
54
− سالنامه فرهنگ یزد، 28-1327.##
55
− سرسی، کنت دو، (1362)،ایران در 1839-1840 (سفارت فوقالعاده کنت دو سرسی)،. ترجمه احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##
56
− صلیبی، ژانست، (1382)، ایرانیان آشوری و کلدانی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.##
57
− ظهیرالدوله، (1351)، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات فرانکلین.##
58
− کرونین، استفانی، (1382)، رضاشاه و شکلگیری ایران نوین (دولت و جامعه در زمان رضاشاه)، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: جامی.##
59
− گزارش و ترازنامه سهساله (از اول آبان 1341 تا پایان آبان 1344)، تهران: سازمان فروهر (جوانان زرتشتی)،1344.##
60
− لطفی، مهوش، (1392)، تاریخ مدارس ارامنه در ایران (صفویه-پهلوی). ایلام: آوای تاریخ.##
61
− لهراسب، سروش، «یادی از گذشته»، مجله هوخت، دوره12، ش10. 1340.##
62
− ناطق، هما، (1375)، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، پاریس: انتشارات خاوران.##
63
− نتصر، آمنتون، (1996)، پژوهشنامه یهود ایران؛ پادیاوند، ج1، لسآنجلس، انتشارات مزدا.##
64
− والیزاده معجزی، محمدرضا، (1382)، تاریخ لرستان (روزگار پهلوی) از کودتای 1299 تا نهضت ملی شدن صنعت نفت، به کوشش حسین و محمد والیزاده معجزی، تهران: انتشارات حروفیه.##
65
− هوخت، ش10، دوره پانزدهم، 1343.##
66
− هوویان، آندرانیک (1380)، ارمنیان ایران. تهران: هرمس.##
67
− آرشیو سازمان اسناد ملی، شناسه سند 36862/297، سال 1335ش.##
68
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 20.2، پوشه 41، سال 1333.##
69
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 153، پرونده 1.9، سال 1345.##
70
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 51.1، پرونده 7.31.##
71
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 12، پرونده 314/26.##
72
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 2/20، پوشه 54، سال 1334ش.##
73
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 28، پوشه 17، 1336ق.##
74
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 30، پوشه 30، 1338ق.##
75
− آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن 29، پوشه 10، 1334ق.##
76
− آرشیو مرکز اسناد ریاست جمهوری، شماره بازیابی 1749، سال 1327ش، سند شماره 85.1.##
77
− آشور، س10، ش170، 15 مهر 1357.##
78
− ارگان جمعیت فرهنگی و اجتماعی یهودیان ایران، افتتاح کلاسهای عبری و فارسی، بنیآدم، ش12. آذرماه 1330.##
79
− افشار، محمود، «مطلوب ما: وحدت ملی ایران»، آینده، 11، خرداد 1304.##
80
− باغداساریان، ادیک، (1380)، نگاهی به تاریخ ارمنیان تهران(خلاصه کتاب جامع تاریخ ارمنیان تهران)، تهران: بینا.##
81
− __________، (بیتا)، نگاهی به تاریخ مدارس ارامنه، بیجا: بینا.##
82
− بت کلیا، یوناتن، (بیتا)، آشوریهای ایران، تهران: انجمن آشوریان تهران.##
83
− بیت منصور، ویلهلم، «علاوه بر تدریس در مدارس برای تدریس زبان آشوری کلاسهای زبان دایر کنید»، روزنامه آشور، ش87، 30 فروردین 1354.##
84
− پیشدادی، جمشید، (1377)، یادنامه میرزا سروش لهراسب. تهران: انتشارات بینا.##
85
− سالنامه فرهنگ یزد، 28-1327.##
86
− سرسی، کنت دو، (1362)،ایران در 1839-1840 (سفارت فوقالعاده کنت دو سرسی)،. ترجمه احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##
87
− صلیبی، ژانست، (1382)، ایرانیان آشوری و کلدانی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.##
88
− ظهیرالدوله، (1351)، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات فرانکلین.##
89
− کرونین، استفانی، (1382)، رضاشاه و شکلگیری ایران نوین (دولت و جامعه در زمان رضاشاه)، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: جامی.##
90
− گزارش و ترازنامه سهساله (از اول آبان 1341 تا پایان آبان 1344)، تهران: سازمان فروهر (جوانان زرتشتی)،1344.##
91
− لطفی، مهوش، (1392)، تاریخ مدارس ارامنه در ایران (صفویه-پهلوی). ایلام: آوای تاریخ.##
92
− لهراسب، سروش، «یادی از گذشته»، مجله هوخت، دوره12، ش10. 1340.##
93
− ناطق، هما، (1375)، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، پاریس: انتشارات خاوران.##
94
− نتصر، آمنتون، (1996)، پژوهشنامه یهود ایران؛ پادیاوند، ج1، لسآنجلس، انتشارات مزدا.##
95
− والیزاده معجزی، محمدرضا، (1382)، تاریخ لرستان (روزگار پهلوی) از کودتای 1299 تا نهضت ملی شدن صنعت نفت، به کوشش حسین و محمد والیزاده معجزی، تهران: انتشارات حروفیه.##
96
− هوخت، ش10، دوره پانزدهم، 1343.##
97
− هوویان، آندرانیک (1380)، ارمنیان ایران. تهران: هرمس.##
98
ORIGINAL_ARTICLE
نقش قفقاز در روابط ایلخانان با اردوی زرین
چکیده منطقه قفقاز در طول تاریخ یکی از مناطق استراتژیک جهان به شمار میآمد. اهمیت ژئوپلیتیکی این منطقه عمدتاً ناشی از نقش کوههای قفقاز میباشد که همچون سدی این منطقه را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کردهاند. با تشکیل دولت ایلخانان در ایران و جنوب کوههای قفقاز و دولت اردوی زرین در شمال قفقاز یعنی دشت قپچاق بار دیگر اهمیت ژئوپلیتیک منطقه قفقاز برجسته شد. خانات اردوی زرین که پیش از ایلخانان در شمال قفقاز حضور داشتند همواره به قفقاز جنوبی دستاندازی میکردند. با تشکیل دولت ایلخانان منطقه قفقاز به متصرفات هلاگو اضافه شد. این مسئله نگرانی خانات اردوی زرین را در پی داشت. ایلخانان که به اهمیت منطقه قفقاز پی برده بودند پایتخت خود را در نزدیکی این منطقه بنا کردهاند تا مانع از افتادن این منطقه به دست رقیب خود یعنی اردوی زرین بشوند. این رقابت، دو امپراتوری را به اتخاذ سیاستهای خاصی در روابط با یکدیگر و یا در روابط بینالملل نمود که در این مقاله کوشش میشود برخی از مهمترین این اقدامات مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این مقاله تاریخی است.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4879_f77ca99905b5132cd7f9ad06f680af34.pdf
2016-02-20
21
44
-
واژگان کلیدی: قفقاز
ایلخانان
اردوی زرین
روابط خارجی
ژئوپلیتیک
مسعود
بیات
masoud.bayat@znu.ac.ir
1
دانشیار تاریخ دانشگاه زنجان
AUTHOR
محمد
احسانی
m.ehsany68@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد رشته تاریخ دانشگاه زنجان
LEAD_AUTHOR
منابع و مآخذ
1
− اشپولر، برتولد (1392)، تاریخ مغول در ایران: سیاست، حکومت و فرهنگ در دوره ایلخانان، محمود میرآفتاب، تهران، علمی و فرهنگی. ##
2
− اقبال آشتیانی، عباس (1387)، تاریخ مغول، تهران، مؤسسه انتشارات نگاه،. ##
3
− ــــــــــــــــــ (1389)، تاریخ مغول، تهران، مؤسسه انتشارات نگاه،. ##
4
− آیتی، عبدالمحمد (1383)، تحریر تاریخ وصاف، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات معاصر،. ##
5
− ـــــــــــــــ (1372)، تحریر تاریخ وصاف، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات معاصر،. ##
6
− القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1392)، تاریخ اولجایتو، مهین همبلی، تهران، علمی فرهنگی. . ##
7
− ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391)، تاریخ اولجایتو، مهین همبلی، تهران، علمی فرهنگی. . ##
8
− بارتولدو. وایسلی (1308)،تذکره جغرافیای تاریخی ایران، حمزه سردادور، تهران، انتشارات بهمن،. ##
9
− ـــــــــــــ (1376)،تاریخ ترکهای آسیای میانه، غفارحسینی، تهران، نشر طوس،. ##
10
− بویل، جی.آ. (1390 ﻫ. ش)، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، پژوهشگاه دانشگاه کمبریج) حسن انوشه، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر. . ##
11
− بیانی شیرین (1379)، مغولان و حکومت ایلخانی، تهران، سمت،. ##
12
− ـــــــــــ (1367)، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. . ##
13
− جوزجانی، منهاج سراج (1363)، طبقات ناصری، (تاریخ کامل ایران و اسلام)، 2 جلد عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب. . ##
14
− جوینی، عطاءملک (1391)،تاریخ جهانگشای جوینی، محمد قزوینی، 3 جلد تهران، دنیای کتاب. . ##
15
− خواندمیر، غیاثالدین بن همام الدین (1380)، تاریخ حبیب السیر، 4 جلد، تهران، خیام. . ##
16
− ساندرز، ج.ج. (1383)،تاریخ فتوحات مغول، ابوالقاسم حالت، تهران، امیرکبیر. . ##
17
− ـــــــــــ (1390)،تاریخ فتوحات مغول، ابوالقاسم حالت، تهران، امیرکبیر. . ##
18
− شبانکارهای، محمد بن علی بن محمد (1376)، مجمع الانساب، میرهاشم محدث، تهران، امیرکبیر. . ##
19
− شریده، ایمن (1384)،روابط سیاسی ایران عهد تیموریان با مصر و شامات ممالیک، تهران، وزارت خارجه. . ##
20
− گروسه، رنه (1383)، تاریخ مغول چنگیزیان، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، آزاد مهر،. ##
21
− ــــــــــ (1368)، امپراتوری صحرانوردان، عبدالحسین میکده، [بیجا]، علمی فرهنگی. . ##
22
− ــــــــــ (1384)، امپراتوری صحرانوردان، عبدالحسین میکده، [بیجا]، علمی فرهنگی. . ##
23
− گروهی از پژوهشگران آکادمی علوم تاتارستان (1390)، تاتارها: پیدایش و تحول از آسیا تا اروپا، بهرام نوزانی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی. . ##
24
− لین، جورج (1390)، ایران در اوایل عهد ایلخانان، تهران، امیرکبیر. . ##
25
− مقریزی، احمد بن علی، (1975) السلوک المعرفه دول ملوک، مصطفی زیاده، مطبعه لجنه التالیف و الترجمه و النشر. . ##
26
− میرخواند، محمد بن خاوندشاه (1373)،روضه الصفاء، عباس زریاب خوئی، 8 جلد، تهران، انتشارات علمی. . ##
27
− همدانی، رشیدالدین فضلالله (1338)، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران، شرکت نسبی حاج محمد حسین اقبالو شرکاء، جلد 2. . ##
28
− ــــــــــــــــــــــــــ (1373)،جامع التواریخ، 2 ج، محمد روشن؛ مصطفی موسوی، تهران، نشر البرز. . ##
29
− ــــــــــــــــــــــــــ (1358)،تاریخ مبارک غازانی، کارلیان، هرتفرد، استفن اوستین. . ##
30
− اسماعیلی، محبوبه، «بررسی علل برقراری روابط مسیحیان با مغولان و ایلخانان و پیامدهای آن»، پژوهشنامه تاریخ، سال دوم، شماره ششم، بهار 1386. . ##
31
− قلاوندی، فاطمه؛ قلاوندی، زهرا، «مناسبات اقتصادی ایران در دوره ایلخانان و اردوی زرین»، پژوهشنامه تاریخ،، زمستان 1387، سال سوم شماره 9. ##
32
− رسولی علیرضا؛ کریمی حسین، «عوامل تنش در روابط ایلخانان با اردوی زرین»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، بهار 1392، سال چهاردهم، شماره 24. . ##
33
− کریمی، علیرضا؛ چاهیان، علی اصغر، «جایگاه بیزانس در سیاست خارجی ایلخانان»، پژوهشهای تاریخی دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شماره دوم، 1392. . ##
34
− رضوی، ابوالفضل، «هلاکو و شکست سیاست ایلخانان در جبهه شام»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 40، 1388. . ##
35
− عباسی، جواد؛ محمدی، مریم، «تأثیر حکومتهای ثالث بر مناسبات ایلخانان و آلتین اردو (اردوی زرین)»، مطالعات تاریخ اسلام، سال سوم، شماره 9، تابستان 1390،. ##
36
− محمدی، مریم، «عوامل مؤثر در روابط ایلخانان با اردوی زرین در دوره زمامداری اباقا و هلاکو»، پژوهشنامه تاریخ، سال اول، شماره 4، پاییز 1385. ##
37
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیرات سیاسی- اجتماعی حضور روسیه در گیلان در دوره قاجار
چکیده در دوره قاجار، گیلان بخاطر وجود راه ارتباطی آسانتر مراکز داخلی ایرانبه بنادر روسیه، به عنوان دروازه اروپا تبدیل شد. این موقعیت برتر ارتباطی، در کنار شرایط اقتصادی این منطقه توجه روسیه را به خود جلب نمود. براین اساس تسلط بر آن از مهمترین اهداف زمامداران این کشور گردید. حضور و نفوذ روسیه در گیلان بعد از جنگهای ایران و روس سرعت گرفت. این امر پیامدهای اجتماعی ـ سیاسی متعددی در منطقه بجای گذاشت و باعثآشنایی اهالی با تحولات جدید جهان شد و زمینه برای ایجاد خیزشهای اجتماعی- سیاسی فراهم گردید. بدین ترتیب گیلان از اولین نواحی ایران بود که تحت تأثیر روابط با روسیه و بالطبع اروپا، تأثیرات و تحولات متعددی را شاهد بود. حضور ارامنه قفقاز در گیلان، مهاجرت کارگران روسی و گیلانی، مداخلات اتباع روسی در منطقه، ایجاد روحیه بیگانهستیزی، انقلاب مشروطیت گیلان و تحولات رشت از آنجمله بود.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4880_ebb0b76c9e0683d3d5e3dd009dd1fbfc.pdf
2016-02-20
45
69
-
واژگان کلیدی: ایران
روسیه
تأثیرات سیاسی اجتماعی
گیلان
دوره قاجاریه
نصراله
پورمحمدی املشی
poor_amlashi@yahoo.com
1
دانشیار و عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
AUTHOR
کلثوم
قدیری لشکاجانی
nashr1390@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
LEAD_AUTHOR
− آدمیت، فریدون (1354)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، پیام.##
1
− اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان (1367)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج 3، تهران، دنیای کتاب. .##
2
− افضلالملک، غلامحسین (1361)، افضل التواریخ، مصححان منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، تاریخ ایران. .##
3
− اورسل، ارنست (1353)، سفرنامه، مترجم علیاصغر سعیدی مترجم، تهران، زوّار. .##
4
− بنجامین، س. ج. و (1369)، ایران و ایرانیان، مترجم محمدحسین کردبچه مترجم، چ 2، تهران، جاویدان. .##
5
− بوهلر (1390)، سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران، به کوشش م. پ. جکتاجی، چ 2، رشت، گیلکان. .##
6
− پرتو، افشین (1390)، فرهنگ گیلان ، گیلان ما، ش 3، س یازدهم. .##
7
− ______ (1382)، گیلان خواهی روسها، نشریه گیلان، ش 3، س سوم. .##
8
− ______ (1379)، تاریخ گیلان، رشت، حرف نو. .##
9
− تجدد، 1335، ص 1. .##
10
− تدین، عطاءالله (1353)، تاریخ گیلان عبدالفتاح فومنی و نقش گیلان در نهضت مشروطیت ایران، تهران، فروغی. .##
11
− تقیزاده، سیدحسن (1379)، زندگی طوفانی، (به کوشش عزیزالله علیزاده)، تهران، فردوس. .##
12
− حکیمیان، حسن (1374)، گیلان کارمزدی و مهاجرت، مترجم افسانه منفرد، تاریخ معاصر ایران کتاب هفتم، تهران، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی. .##
13
− جکسن، ابراهم و ویلیامز (1352)، سفرنامه، مترجمان منوچهر امیری و فریدون بدرهای، تهران، خوارزمی. .##
14
− جورابچی، حاج محمدتقی (1386)، حرفی از هزاران که اندر عبارت آمده، تهران، تاریخ ایران. .##
15
− چلونگر، محمدعلی (1382)، کاپیتولاسیون در تاریخ ایران، تهران، مرکز. .##
16
− خودزکو، الکساندر (1390)، سرزمین گیلان، مترجم سیروس سهامی، رشت، فرهنگ ایلیا. .##
17
− خیرالکلام، 1327 (76): ص 1. .##
18
− خیرالکلام، 1328 (39): ص 4. .##
19
− دالمانی، هانری رونه (1335)، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، مترجم محمد فرهوشی، تهران، امیرکبیر. .##
20
− دروویل، گاسپار (1370)، سفر در ایران، مترجم منوچهر اعتماد مقدم، چ 4، تهران، شباویز. .##
21
− رابینو، ﻫ.ل (1368)، مشروطه گیلان، به کوشش محمد روشن، رشت، طاعتی. .##
22
− _____ (1386)، ولایات دارالمرز ایران، مترجم جعفر خمامیزاده، چ 5، رشت، طاعتی. .##
23
− راوندی، مرتضی (1382)، تاریخ اجتماعی ایران، (چ 2)، تهران، نگاه. .##
24
− سپهر، احمدعلی (1336)، ایران در جنگ بزرگ، تهران، چاپخانه بانک ملی ایران. .##
25
− سرنا، کارلا (1383)، مردم و دیدنیهای ایران، مترجم غلامرضا سمیعی، تهران، نشر نو. .##
26
− شوستر، مورگان (1389)، اختناق ایران، مترجم حسن افشار، چ 2، تهران، ماهی. .##
27
− شیخالاسلامی، جواد (1369)، افزایش نفوذ روس و انگلیس در ایران عصر قاجار، تهران، کیهان. .##
28
− عبدالحسینخان سپهر (1386)، مرآتالوقایع مظفری، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، میراث مکتوب. .##
29
− عظیمی دوبخشتری، ناصر (1381)، تاریخ تحولات اجتماعی- اقتصادی گیلان، رشت، گیلکان. .##
30
− عیسوی، چارلز (1388)، تاریخ اقتصادی ایران، مترجم یعقوب آژند، چ 2، تهران، گستره. .##
31
− عین السلطن، قهرمان میرزاسالور (1374)، روزنامه خاطرات، تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار، تهران، اساطیر. .##
32
− فاخته، قربان (1371)، اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گیلان، گیلان نامه، ج 3، رشت، طاعتی..##
33
− فوران، جان (1372)، مفهوم توسعه وابسته، مترجم احمد تدین، تاریخ معاصر ایران کتاب چهارم، تهران، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی. .##
34
− فخرایی، ابراهیم (1368)، سردار جنگل، چ 12، تهران، جاویدان. .##
35
− ________ (2536)، گیلان در جنبش مشروطیت، چ 3، تهران، شرکت کتابهای جیبی. .##
36
− فروحی، علی، فرامرز طالبی (1377)، ارمنیان گیلان، رشت، گیلکان. .##
37
− فووریه (1385)، سه سال در دربار ایران، مترجم عباس اقبال آشتیانی، تهران، علم. .##
38
− کاظمزاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران، مترجم منوچهر امیری، چ 2، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. .##
39
− کتاب آبی (1363)، به کوشش احمد بشیری، چ 2، تهران، نو. .##
40
− کتاب نارنجی (1368)، به کوشش احمد بشیری، چ 2، تهران، نو. .##
41
− کرزن، جورج ناتانیل (1347)، ایران و قضیه ایران، مترجم علی جواهر کلام، تهران، ابنسینا. .##
42
− کسروی، احمد (1383)، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، چ 23، تهران، امیرکبیر. .##
43
− کشاورز، کریم (1347)، گیلان، تهران، کتابخانه ابنسینا. .##
44
− مکنزی، چالز فرانسیس (1359)، سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران، گستره. .##
45
− مکی، حسین (1357)، مختصری از زندگی سیاسی سلطان احمدشاه قاجار، تهران، امیرکبیر. .##
46
− ملکزاده، مهدی (1383)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، سخن. .##
47
− نظامالسلطنه مافی، حسینقلیخان (1362)، خاطرات و اسناد، مصححان معصومه مافی و دیگران، چ 2، تهران، نشر تاریخ ایران. .##
48
− هولمز ویلیام ریچارد (1390)، سفرنامه ساحل خزر، مترجم شبنم حجتی سعیدی، رشت، فرهنگ ایلیا. .##
49
− یوسفدهی، هومن (1389)، گیلان در انقلاب مشروطه، رشت، فرهنگ ایلیا. .##
50
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل پراکندگی بیماریهای وبا و طاعون در ایران و تأثیر آنها بر گسترش بحرانهای اجتماعی 1264-1210 ﻫ. ق
چکیده وبا و طاعون از جمله بیماریهای مهلک و ویرانگری است، که بارها در سدۀ سیزدهم هجری قمری در نقاط مختلف ایران شایع شد و تلفات و خسارات فراوانی از خود به جای گذاشت. این دو بیماری تا حدود نزدیک به یک سده پس از 1236ه. ق همه گیری آن در ایران به طور جدی قربانی میگرفت. همه ساله تعداد زیادی کودک و پیر و جوان این سرزمین از بین میرفتند، اما کوچکترین اقدامی برای مقابله یا حتی کاهش بیماریها برداشته نمیشد. اهمیت این غفلت و بیتوجهی کارگزاران نسبت به این بحران عظیم زمانی بیشتر آشکار میشود که به تلفات ناشی از فراگیری این بیماریها توجه نمائیم. در مواردی تا یک سوم منطقهای به علّت ابتلا به این بیماریها فوت میکردند. فقدان امکانات بهداشتی و قرنطینه بیماران مهمترین علت فراگیری این بیماریها بود و مهمترین پیامدش، کاهش جمعیت ایران عصر قاجار بود. علاوه بر این، در موردی اعتراض و شورشهای محلی نسبت به حاکمان به دلیل بیتوجهی آنها به وضع مردم در این دوره دیده میشود. این بحرانهای اجتماعی اگر چه با مسائل دیگری پیوند میخورد، لیکن ریشه بسیاری از آنها در همین بیتوجهیها قرار داشت. بر این اساس، این پژوهش با هدف بررسی آماری و اطلاعیابی از پراکندگی بیماریهای وبا و طاعون در نیم قرن اول حاکمیت قاجارها در ایران، درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که: «شیوع بیماریهای طاعون و وبا در ایران در نیم قرن اول حکومت قاجارها، چه تأثیری بر گسترش بحرانهای اجتماعی داشت؟» پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به این موضوع میپردازد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4881_f125a51cf96d0201d2f675dd8b71e141.pdf
2016-02-20
71
100
-
واژگان کلیدی: قاجاریه. وبا . طاعون. کاهش جمعیت. فقر. شورش
علی اکبر
جعفری
a. jafari2348@yahoo. com
1
دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان
AUTHOR
نسرین
فروغی
n. foruoghi@gmail. com
2
کارشناس ارشد تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
− اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، جلد سوم، تهران، دنیای کتاب. ##
1
--------------------- (1294)، مرآت البلدان، جلد اول، تهران، مطبعه دارالطباعه دولتی. ##
2
− امداد، حسن (1387)، فارس در عصر قاجار، شیراز، مؤسسۀ فرهنگی و پژوهشی دانشنامه فارس، نوید شیراز. ##
3
− اینووه، ماساجی (1390)، سفرنامۀ ایران: مسافر ژاپنی در ماورالنهر، ایران و قفقاز، ترجمه هاشم رجبزاده، کینجی ئه اورا، تهران، طهوری. ##
4
− بارنز، آلکس (1366)، سفرنامۀ بارنز، ترجمه حسن سلطانی فر، تهران، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. ##
5
− بل، گرترود (1363)، تصویرهائی از ایران، ترجمه بزرگمهر ریاحی، تهران، خوارزمی. ##
6
− برون، ادوارد (1349)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه ذبیح الله منصوری، تهران، معرفت. ##
7
− پزشکی، بهروز، بیماری وبا و راههای پیشگیری از آن، مجله پیام بانک، هفته سوم و چهارم، شماره 440، 1384. ##
8
− تانکوانی، ژی. ام. (1383)، نامههایی دربارۀ ایران و ترکیۀ آسیا، ترجمه ع. ا. سعیدی، تهران، چشمه. ##
9
− تیموری، ابراهیم (1392)، تاریخ سیاسی ایران در دورۀ قاجار، جلد اول، تهران، سخن. ##
10
− حسینی فراهانی، میرزا محمدحسین (1362)، سفرنامۀ میرزا محمدحسین حسینی فراهانی، تهران، فردوسی. ##
11
− جهانگیرمیرزا (1384)، تاریخ نو (شامل حوادث دوره قاجاریه) از سال 1240-1267 قمری، به اهتمام عباس اقبال، تهران، علم. ##
12
− خورموجی، محمدجعفر (1363)، حقایق الاخبار ناصری: تاریخ قاجار، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران، نی. ##
13
− خودزکو، الکساندر (1391)، نامههای گیلان؛ مکاتبات پراکنده از مجموعهی الکساندر خودزکو (کنسول روسیه در گیلان در دههی 1830 میلادی)، ترجمه فریدون نوزاد، علی امیری، رشت، فرهنگ ایلیا. ##
14
− دوبد، بارون (1371)، سفرنامۀ لرستان و خوزستان، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، علمی و فرهنگی. ##
15
− دیالافوآ (1361)، سفرنامه دیالافوآ، ترجمه همایون فره وشی، چاپ دوم، تهران، کتابفروشی خیام. ##
16
− رابینو، یانست لویی (1343)، سفرنامۀ مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
17
− ----------، (1350)، ولایات دارالمرز ایران گیلان، ترجمه جعفر خمامی زاده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. ##
18
− راولینسون، سر هنری، (1362)، سفرنامۀ راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان، ترجمه اسکندر امان اللهی بهاروند، تهران، آگاه. ##
19
− سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، نامههایی از عباس میرزا به بهرام میرزا و سایرین، 1245-1248 ﻫ. ق، 7295/295، 10 برگ. ##
20
− -----------------------------، نامههایی به اردشیر میرزا قاجار، 1248 ﻫ. ق، 7293/295، 11 برگ. ##
21
− ----------------------------، درخواستهای حسن علی شاهسون در مورد عدم مطالبه مالیات و احتساب مالیات روستاهای اردبیل بهعوض مواجب خود و برادرزادگانش و پاسخ محمدشاه، 1256 ﻫ. ق، 5065/295، 2 ص. ##
22
− -----------------------------، مکاتبات نایب الحکومه نائین به اصفهان در باب امور سیاسی و ملکی، گزارش امور حکومتی یزد و کرمان و همدان، غارتگری پاشاخان در فریدن و کم آبی سمیرم، 1260 ﻫ. ق، 12580/296، 8 ص. ##
23
− ساوجی، میرزا موسی (1263 یا 1264 ﻫ. ق) دستور الاطباء فی دفع الطاعون و الوباء، نسخۀ خط شمارۀ 11615 کتابخانۀ ملی. ##
24
− سرنا، کارلا (1362)، سفرنامه مادام کارلاسرنا (آدمها و آیینها در ایران)، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران، زوّار. ##
25
− سنندجی، میرزا شکرالله (1375)، تحفۀناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، تصحیح حشمتالله طبیبی، تهران، امیرکبیر. ##
26
− سیف، احمد (1373)، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران، چشمه. ##
27
− سولتیکف، پرنس الکسیس (1336)، مسافرت به ایران، ترجمه محسن صبا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
28
− شیرازی، فضلالله (1380)، تاریخ ذوالقرنین، تصحیح ناصر افشار فر، جلد اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ##
29
− شیروانی، زینالعابدین (1342)، بستان السیاحه، تهران، سنائی. ##
30
− عیسوی، چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار 1332-1215ه. ق)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، گسترده. ##
31
− فریزر، جیمز بیلی (1364)، سفرنامه فریزر «معروف با سفر زمستانی»، ترجمه منوچهر امیری، تهران، توس. ##
32
− فلور، ویلم (1386)، سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمه ایرج نبی پور، بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر. ##
33
− فضائی، یوسف (1351)، بابیگری، بهائیگری و کسروی گرایی، تهران: فرخی. ##
34
− فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا. ##
35
− فوروکاوا، نوبویوشی (1384)، سفرنامۀ فوروکاوا، ترجمه هاشم رجبزاده، کینیجی ئه اورا، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ##
36
− قاجار، محمود میرزا (1389)، تاریخ صاحبقرانی: حوادث تاریخی سلسلۀ قاجار (1190-1248ق)، تصحیح نادره جلالی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ##
37
− قاجار، رضاقلی میرزا (1373)، سفرنامۀ رضا قلی میرزا، به کوشش اصغر فرمانفرمائی قاجار، تهران، اساطیر. ##
38
− قاضیها، فاطمه (1374)، اسنادی از روند اجرای معاهدۀ ترکمان چای (1245-1250 ﻫ. ق)، تهران، سازمان اسناد ملی ایران. ##
39
− قائممقام فراهانی، ابوالقاسم بن عیسی (1337)، منشآت قائممقام، به اهتمام جهانگیر قائممقامی، تهران، ابنسینا. ##
40
− کلانتری ضرابی، عبدالرحیم (2536)، تاریخ کاشان، به کوشش ایرج افشار، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر. ##
41
− کازرونی، محمدابراهیم (1367)، تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس، تصحیح منوچهر ستوده، گیلان، جهانگیری. ##
42
− کریمخان زند، مصطفی (1392)، مواجهه طبابت بومی با بیماریهای وبا و طاعون در ایران دوره قاجار، تاریخ علم، دوره 10، شماره 2. ##
43
− کورف، بارون فیودور (1372)، سفرنامه بارون فیودور کورف، ترجمه اسکندر ذبیحیان، تهران، فکرروز. ##
44
− کسروی، احمد (2536)، تاریخ پانصد ساله آذربایجان، چاپ چهارم، تهران، گام. ##
45
− کمبریج (1387)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه تیمور قادری، جلد هفتم، تهران، مهتاب. ##
46
− گوبینو، کنت دو (بیتا)، سه سال در ایران، ترجمه ذبیحالله منصوری، تهران، فرخی. ##
47
− لاهیجانی، م. م. (بیتا)، جغرافیای گیلان، نجف اشرف، مطبعه النعمان. ##
48
− لسان الملک سپهر، محمدتقی (1377)، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، به اهتمام جمشید کیانفر، جلد اول و دوم، تهران، اساطیر. ##
49
− مارکام، کلمنت (1367)، تاریخ ایران در دورۀ قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، تهران، فرهنگ ایران. ##
50
− مفتون دنبلی، عبدالرزاق (1351)، مآثرسلطانیه: تاریخ جنگهای ایران و روس، به اهتمام غلامحسین صدری افشار، تهران، بن سینا. ##
51
− مردوخ کردستانی، شیخ محمد (1379)، تاریخ مردوخ، تهران، کارنگ. ##
52
− مهندسی ناشناخته (1367)، سفرنامۀ بنادر و جزایر خلیج فارس، تصحیح منوچهر ستوده، گیلان، جهانگیری. ##
53
− مأمور رسمی محمدشاه (1368)، دو سفرنامه از جنوب ایران، به اهتمام سیدعلی آل داود، تهران، امیرکبیر. ##
54
− مینورسکی، ولادیمیر (1389)، تاریخ تبریز، ترجمه عبدالعلی کارنگ، به کوشش غلامرضا طباطبایی، تبریز، آیدین. ##
55
− نائینی، محمدجعفر بن محمدحسین (1353)، جامع جعفری (تاریخ یزد در دوران نادری، زندی و عصر سلطنت فتحعلی شاه)، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار علمی. ##
56
− ناطق، هما (1358)، مصیبت وبا و بلای حکومت، تهران، گسترده. ##
57
− -----------، تأثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار، مجله نگین، شماره 148، 1356. ##
58
− نراقی، حسن (1365)، تاریخ اجتماعی کاشان، تهران، علمی و فرهنگی. ##
59
− نفیسی، سعید (1372)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، جلد دوم، چاپ نهم، تهران، بنیاد. ##
60
− واتسن، رابرت گرانت (1340)، تاریخ ایران دورۀ قاجاریه (از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858)، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، سخن. ##
61
− وینگیت، پیتر (1373)، دانشنامۀ پزشکی، ترجمه سیمین معزّی متین، تهران، کتاب ماد (وابسته به نشر مرکز). ##
62
− هدایت، رضاقلی خان (1339)، تاریخ روضةالصفای ناصری، جلد نهم، تهران، خیام. ##
63
− هولمز، ویلیام ریچارد (1390)، سفرنامۀ ساحل خزر، ترجمه شبنم حجتی سعیدی، رشت، فرهنگ ایلیا. ##
64
− هیدن، سون (2535)، کویرهای ایران، ترجمه پرویز رجبی، تهران، نقش جهان. ##
65
ORIGINAL_ARTICLE
ورود سلجوقیان به خراسان و مسئله «محنت» شافعی- اشعریهای نیشابور
چکیده سلجوقیان بهعنوان حامیان و حافظان «اهل سنت و شریعت» از بدو استقرار در قدرت سیاسی در پی نبرد دندانقان (431ق.)، تعاملات پرفراز و نشیبی با فرق و مذاهب مختلف اهل سنت و شیعه داشتند. تنش و رویارویی حنفیان نیشابور با اشعریها بهعنوان یکی از جریانهای کلامی متعلق به مذهب شافعی و لعن و تکفیر ابوالحسن اشعری و تبعید تعدادی از علمای شافعی مستقر در نیشابور ازجمله بحران های سیاسی- مذهبی مهم و چالشبرانگیز در مراحل نخستین استقرار سلجوقیان در خراسان بود. امری که ناشی از بر افتادن غزنویان و بههم خوردن معادلات حضور و نقشآفرینی پیروان مذاهب شافعی و حنفی در بدنه نظام سیاسی مستقر در خراسان بود. طبقاتنویسان شافعی عصر سلجوقی تنش شافعی- حنفی در نیشابور را بهعنوان یک «محنت» و مصیبت مذهبی فراگیر و عظما برای علما و پیروان مذهب شافعی در گستره شهرهای جهان اسلام عنوان کردهاند؛ درحالیکه مکان جغرافیایی و زمان وقوع این رویداد محدود به نیشابور و سه سال بیشتر نبود. همچنین علیرغم اینکه این واقعه در ظاهر بهعنوان تنش و بحرانی مذهبی نشان داده میشود، اما بیش از اختلافات کلامی و اعتقادی و رقابتهای مذهبی برخاسته از آن، رقابتهای سیاسی نخبگان مذاهب و تلاش آنها برای حضور در عرصه نظام سیاسی سلجوقی نقش تعیینکنندهای در وقوع این حادثه داشته است. با عنایت به آنچه مطرح شد، در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی انتقادی به روایات منابع تاریخی و بازتاب آن در تحقیقات برخی محققان، ابعاد و گستره بحران تنش و درگیری بین شافعی- اشعریها و حنفیان نیشابور، در ارتباط با نقش عامل رقابتهای سیاسی نخبگان این مذاهب و سیاستهای حکومت سلجوقی در استفاده از چنین وضعیتی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4882_f4e261e319cd9d443b20d9dd60327c73.pdf
2016-02-20
101
126
-
واژگان کلیدی: سلجوقیان
نیشابور
شافعیها
حنفیان
تنشهای مذهبی
رقابتهای سیاسی
ناصر
صدقی
tabrizu.history2011@gmail.com
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
AUTHOR
داود
قاسمپور
gasemporyash@yahoo.com
2
دانشجوی دورهی دکترای تاریخ ایران اسلامی- دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
− ابنابیالوفا، محیالدین ابومحمد عبدالقادر بن محمد (1413 ﻫ.ق/1993م)، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، تحقیق: عبدالفتاح محمد حلو، بیجا، هجر للطباعه و النشر و التوزیع و الاعلان. ##
1
− ابناثیر جزری، ابوالحسن عزالدین (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعات علمی. ##
2
− ابنجوزی، ابوالفرج (1412 ﻫ.ق/1992م)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، تصحیح: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه. ##
3
− ابنخلکان، شمسالدین احمد بن محمد بن ابیبکر (بیتا)، وفیات الاعیان و انباء ابناءالزمان، تصحیح: احسان عباس، بیروت، دارصادر. ##
4
− ابنعساکر، ابوالقاسم علی بن حسن (1347ﻫ.ق)، تبیین کذب المفتری فی ما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، دمشق، مطبعه التوفیق. ##
5
− ابنقاضی شهبه، ابوبکر بن احمد (1424ﻫ.ق/2003م)، مناقب امام الشافعی و طبقات اصحابه، تصحیح: عبدالعزیز فیاض حرفوش، دمشق، دارالبشایر. ##
6
− ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1419ﻫ.ق/1998م)، البدایه و النهایه، تحقیق: دکتر عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، باتعاون مع مرکز البحوث الدراسات العربیه و الاسلامیه بدارالهجر. ##
7
− اقبال، عباس (1338)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به کوشش محمدتقی دانشپژوه و یحیی ذکاء، تهران، دانشگاه تهران. ##
8
− باخرزی، علی بن حسن (1414ﻫ.ق/1993م)، دمیهالقصر و عصره اهلالعصر، تحقیق محمد تونجی، بیروت، دارالجلیل. ##
9
− بیهقی، ابوالفضل (1374)، تاریخ بیهقی، تصحیح: خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب. ##
10
− جوینی، عبدالملک بن محمد (1424ﻫ.ق/2003م)، العقیده النظامیه، محقق: محمد زبیدی، بیروت، دار سبیل الرشاد. ##
11
− حمیری اصبحی الغرناطی، أبوعبدالله محمدبن علی بن الأزرق (1999م/1429ﻫ.ق)، روضة الأعلام بمنزلة العربیة من علوم الإسلام، تحقیق: سعیده علمی، طرابلس، منشورات کلیةالدعوة الإسلامیة. ##
12
− خطیب بغدادی، احمدبن علی (1417ﻫ.ق)، تاریخ بغداد او مدینه السلام، تصحیح: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه. ##
13
− ذهبی، شمس الدین (1417ﻫ.ق/1996م)، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله. ##
14
− ذهبی، شمسالدین (1413ﻫ.ق/1993) تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتب العربی. ##
15
− ذهبی، شمسالدین (1405ﻫ.ق/1985م)، العبر فی الخبر من غبر، بیروت، دارالکتب العلمیه. ##
16
− سبکی، تاجالدین ابونصر عبدالوهاب بن علی بن عبدالکافی (1383ﻫ.ق/1964م)، طبقات الشافعیه الکبری، تصحیح: محمود محمد الطناجی و عبدالفتاح محمد الحاد، بیجا، داراحیا الکتب العربیه. ##
17
− صاحبی نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله (1357)، تجارب السلف، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری. ##
18
− فارسی، عبدالغافر (1384)، المختصر من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور، تصحیح: محمدکاظم محمودی، تهران، میراث مکتوب. ##
19
− فارسی، عبدالغافر (1403ﻫ.ق)، تاریخ نیشابور: المنتخب من سیاق، تصحیح کاظم محمودی، قم، جماعه المدرسین فی حوزه العلمیه فی قم المقدسه. ##
20
− قشیری، عبدالکریم بن هوازن (2000م)، لطایف الاشارات، تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم، محقق: ابراهیم بسیونی، قاهره، ناشر: الهیئه المصریه العامه للکتاب. ##
21
− قلیزاده، محمدرضا (1388)، منازعات فرقهای و تحول مذهبی در ایران، قم، نشر حبیب. ##
22
− گلجان، مهدی و مهرپور، یوسف (1378)، «شخصیت و مقام امامالحرمین جوینی»، نشریهی پژوهشنامهی تاریخ، سال سوم، شمارهی 12، پاییز. ##
23
− لائوست، هانری (1354)، سیاست و غزالی، ترجمه: مهدی مظفری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. ##
24
− لمبتون، آن (1372)، تاریخ میانه ایران، ترجمهی:یعقوب آژند، تهران، نشر نی. ##
25
− مادلونگ،ویلفرد (1377)، فرقههای اسلامی، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران، اساطیر. ##
26
− متز، آدام (1362)، تمدن اسلامی در قرن چهارم یا رنسانس اسلامی، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، امیرکبیر. ##
27
− مستوفی، حمدالله (1364)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر. ##
28
− Makdisi, George (1984), The Juridical Theology of Shâfi'î: Origins and Significance of Uṣûl al-Fiqh, Studia Islamica, No. 59. ##
29
− Paul, jurgen (2005)»، The Seljuq Conquest(s) of Nishapur: A Reappraisal«,Iranian Studies,volum 38,number4,December. ##
30
− Bulliet, R. W (1974)., The Patricians of Nishapur,a study in medieval Islamic social history: Cambridge mass. ##
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مشارکتهای اقتصادی زنان عصر قاجار با تکیه بر گزارش سیاحان خارجی
چکیده بهرغم محدودیتهای زنان عصر قاجار از جهت حضور در عرصههای اجتماعی و اقتصادی، برخی از روایات تاریخی متضمن اشاراتی در باب مشارکتهای اقتصادی زنان در جامعه آن روز است. از میان منابع موجود، سفرنامهها به ویژه گزارش سیاحان خارجی بیشتر از سایر آثار به این مسأله پرداختهاند. نتایج حاصل از بررسیها نشان میدهد که زنان عصر قاجار اعم از زنان شهری، روستایی و عشایری براساس موقعیت، تجربیات و توانمندیهایشان در عرصههای اقتصادی فعالیت داشتهاند. در بین این زنان، زنان شهری تحت تأثیر افکار روشنفکران و ورود نوگرایی، حوزههای فعالیت اقتصادی خود را گسترش داده و در مواردی در جراید نسوان، ایدههایی را در جهت تقویت اقتصاد بومی و خودکفایی ابراز نمودند. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی ضمن تحلیل و بررسی نحوهی مشارکت اقتصادی زنان و ابعاد مختلف آن در گونههای زیست شهری، روستایی و عشایری در عصر قاجاریه به تبیین اندیشههای نوگرایانه در میان زنان طبقه شهری بپردازد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4883_ecf0791a6cff67e5edfdf1f6d90e2854.pdf
2016-02-20
127
152
-
واژگان کلیدی: زنان شهری
زنان روستایی
زنان عشایر
قاجار
مشارکتهای اقتصادی
نوگرایی
زهرا
علیزاده بیرجندی
zalizadehbirjandi@birjand.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
AUTHOR
اکرم
ناصری
akram.naseri@stu.um.ac.ir
2
دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول).
LEAD_AUTHOR
- آدمیت، فریدون (1389)، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی. ##
1
- -------، (1385)،اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی. ##
2
- آفاری، ژانت (1377)، انجمنهای نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران، نشر بانو. ##
3
- آلداوود، سیدعلی (1355)،اسناد و نامههای امیرکبیر، تهران، سازمان اسناد ملی ایران. ##
4
- آوری، پیتر (1373)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی. ##
5
- اتحادیه، منصوره (1373)، «زن در جامعه قاجار»، نشریه کلک، ش 55 و 56، مهر و آبان، 27-50. ##
6
- احمدی خراسانی، نوشین (1376)، «از محافل زنانه تا تشکلهای مستقل زنان، راهی بهسوی جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، ویژهنامه زنان، 12-18. ##
7
- استرآبادی، بیبی خانم (1371)، معایب الرجال، به کوشش افسانه نجمآبادی، شیکاگو، میرلند پرس. ##
8
- اورسل، ارنست (1362)، سفرنامه اورسل، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ##
9
- اشرف، احمد (1359)، موانع رشد سرمایهداری در ایران دوره قاجاریه، تهران، پیام. ##
10
- اقبال آشتیانی، عباس (1355)، میرزا تقیخان امیرکبیر، تهران، طوس. ##
11
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1345)، روزنامه خاطرات، تهران، امیرکبیر. ##
12
- --------، (1357)، صدر التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران، روزبهان. ##
13
- انه، کلود (1362)، اوراق ایرانی، خاطرات سفر کلود انه در آغازمشروطیت، ترجمه ایرج پروشاتی، تهران، معین. ##
14
- براون، ادوارد گرانویل (بیتا)، یکسال در میان ایرانیان، ترجمه ذبیحالله منصوری، تهران، کانون معرفت. ##
15
- بلوشر، ویپرت (1369)، سفرنامه بلوشر (گردش روزگار در ایران)، ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران، خوارزمی. ##
16
- بروگش، هنریش (1348)، سفری به دربار سلطان صاحب قران، ترجمه مهندس کردبچه، تهران، اطلاعات. ##
17
- بامداد، بدرالملوک (1347)، از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران، ابنسینا. ##
18
- بنجامین، ساموئل گرین ویلر (1363)، ایران و ایرانیان، ترجمه آوانس خان و تصحیح ذکاءالملک فروغی. به اهتمام رحیم رضازاده ملک. تهران، گلبانگ. ##
19
- بیشوب، ایزابلا (1375)، از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمه مهراب امیری، تهران، سهند. ##
20
- پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی. ##
21
- تاریخچه سیساله بانک ملی ایران، 1307-1337، (1338)، به کوشش محمد نصیری و همکاران، تهران، بانک ملی ایران. ##
22
- تحویلدار اصفهانی، میرزا حسینخان (1342)، جغرافیای اصفهان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران. ##
23
- ترابی فارسانی، سهیلا (1342)، تجار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران، نشر تاریخ ایران (شرکت سهامی خاص). ##
24
- تقیزاده، حسن (1339)، «دیباچه سال دوم کاوه»، مجله کاوه، ش 1، س 2، جمادیالاول، 12-25. ##
25
- توانا، مرادعلی (1380)، زن در تاریخ معاصر ایران، تهران، برگ زیتون. ##
26
- جمالزاده، محمدعلی (1384)، گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران، تهران، سخن. ##
27
- حجازی، بنفشه (1390)، تاریخ خانمها، تهران، قصیدهسرا. ##
28
- حکیمی، محمود، (1383)، همراه با سیاحان و جهانگردان، تهران، آروین. ##
29
- دالمانی، هانری رنه (1378)، از خراسان تا بختیاری، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشر طاووس. ##
30
- دروویل، گاسپار (1370)، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، تهران، شباویز. ##
31
- دیولافوا، ژن (1361)، سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه همایون فره وشی (همایون سابق)، تهران، خیام. ##
32
- رایس، کلاراکولیور (1383)، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه اسدالله آزاد، تهران، کتابدار. ##
33
- سانا ساریان، الیز (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران/ طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57. ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران، اختران. ##
34
- سایکس، سرپرسی، (1363)، ده هزار میل در ایران، مترجم حسین سعادت نوری، تهران، دنیای کتاب. ##
35
- سرنا، کارلا (1362)، آدمها و آیینها در ایران، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران، زوار. ##
36
- شهشهانی، سهیلا (1376)، «زن ایرانی، یک مسئله سیاسی است»، فرهنگ توسعه، س ششم، ویژهنامه زنان، 3-11. ##
37
- شیرازی، میرزا صالح (1362)، گزارشی از سفر میرزاصالح شیرازی، به کوشش شهید همایون، تهران، راهنو. ##
38
- شیل، ماری لیدی (1368)، خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، نشر نو. ##
39
- صادقی، فاطمه (1384)، جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران، تهران، قصیدهسرا. ##
40
- عیسوی، چارلز (1369)، تاریخ اقتصاد ایران، تهران، گستره. ##
41
- فتحی، مریم (1383)، کانون بانوان، تهران، مؤسسه مطالعات و تاریخ معاصر ایران. ##
42
- فصیحی، سوسن (1389)، «حقوق شهروندی در عریضههای زنان در عصر مشروطه (دوره دوم و سوم مجلس شورای ملی)»، فصلنامه تاریخ ایران، ش 65، 147- 166. ##
43
- فلاندن، اوژن ناپلئون (1324)، سفرنامه اوژن فلاندن به ایران،
44
ترجمه حسین نورصادقی، اصفهان، نقش جهان. ##
45
- فوران، جان (1371)، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا. ##
46
- فووریه، ژوآنس (1384)، سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، تهران، نوین. ##
47
- کاظمزاده، حسین (1340)، «مجله ایرانشهر»، س 1، ش 1، ذیالقعده. ##
48
- کسروی، احمد (1359)، تاریخ مشروطه ایران، ج 1، تهران، امیرکبیر. ##
49
- کرمانی، ناظم الاسلام (1362)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، نوین. ##
50
- گابریل، آلفونس (1371)، عبور از صحاری ایران، ترجمه فرامرز سمیعی، مشهد، آستان قدس. ##
51
- لایارد، اوستین هنری (1376)، سفرنامه لایارد، ترجمه مهراب امیری، تهران، آنزان. ##
52
- مریدی، سیاوش (1381)، تاریخ اقتصاد، تهران، مرکز مطالعات فرهنگی. ##
53
- مستوفی، عبدالله (1371)،تاریخ اجتماعی دوره قاجاریه، تهران، زوار. ##
54
- مکی، حسین (1355)، زندگی میرزا تقیخان امیرکبیر، تهران، ایران. ##
55
- مظفرالدین شاه (1361)، سفرنامه مبارکه مظفرالدین شاه به فرنگ، به کوشش علی دهباشی، تهران، فرزان. ##
56
- مهدوی، شیرین (1379)، زندگینامه حاج محمدحسن کمپانی امین دارالضرب، ترجمه منصوره اتحادیه، فرحناز امیرخانی حسینک لو، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
57
- ناهید، عبدالحسین (1360)، زنان ایران در جنبش مشروطه، تبریز، احیاء. ##
58
- نجمآبادی، افسانه (1381)، حکایت دختران قوچان،
59
تهران، مطالعات زنان. ##
60
- نجمی، ناصر (1364)، طهران عهد ناصری، تهران، عطار. ##
61
- نوایی، عبدالحسین (1369)، تاریخ ایران و جهان، تهران، نشر نی. ##
62
- هدین، سون آندرس (1355)، کویرهای ایران، ترجمه پرویز رجبی، تهران، توکا. ##
63
- همبلی، گاوین (1387)، «شهر سنتی ایران در دوره قاجار»، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه مرتضی ثاقب فر، امیرکبیر، تهران. ##
64
- هوویان، آنتیک (1383)، «زنان ارمنی در عصر قاجاریه»، همشهری، س دوازدهم، ش 3396، خرداد. ##
65
- وارینگ، ادوارد اسکات (1807م)، سفری به شیراز از راه کازرون و فیروزآباد، لندن. ##
66
- وقایع اتفاقیه (1361)، مجموعه گزارشهای خفیه نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1322-1291، به کوشش علیاکبر سعیدی سیرجانی، تهران، نشر پیکان. ##
67
- ویلز، چارلز جیمز (1368)، ایران در یک قرن پیش، سفرنامه دکتر ویلز، ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران، اقبال. ##
68
- -------، (1363)، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمه سید عبدالله، به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، تهران، طلوع. ##
69
ORIGINAL_ARTICLE
پندنامه یحیویه؛ دریچهای به افکار و اندیشههای امیرنظام گروسی
چکیده پندنامه یحیویه اثر حسنعلی خان امیرنظام گروسی از رجال دوره ناصری یکی از آثار اندرزنامه ای عصر قاجاریه به شمار می آید. بررسی، بازخوانی و تحلیل آن به منظور تعیین جایگاه این اثر در سنت اندرزنامه نویسی ایران و آشنایی با افکار و اندیشه های مولف آن، اهداف این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت آن در ضرورت شناخت سیر تحولات فکری، سیاسی دوره قاجاریه است. در دوره قاجاریه با اینکه شاهد برخی رویکردهای باستانگرایی، ملی گرایی و یا ضد عربی–اسلامی هستیم اما پند نامه یحیویه برخلاف این روند دارای رویکردی اسلامی است. رویکرد اسلامی پندنامه یحیویه نشانه آشکار تحول فکری دراندیشه ایرانشهری دردوره قاجاریه است. این اثر با حفظ قالب اندرزنامه ای و با استفاده از این زبان توانسته است مفاهیم، آموزه ها و تعلیمات اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی ، ادبی و نظامی مورد نظر خود را به مخاطب القاء نماید. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است. در این مقاله متن پند نامه یحیویه به عنوان یک متن اندرزنامهای مورد بررسی وتحلیل قرارگرفته است.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4884_96aadfa49908b83bb416bb6e9bb016b8.pdf
2016-02-20
153
175
-
واژگان کلیدی: عصر قاجار
اندیشه سیاسی
پندنامه یحیویه
امیرنظام گروسی
عباس
قدیمی قیداری
ghadimi@tabrizu.ac.ir
1
دانشیارگروه تاریخ دانشگاه تبریز
AUTHOR
مرتضی
خسروپناه
morteza_khosrawpanah@yahoo.com
2
دانشجوی دوره دکتری رشته تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
- آدمیت، فریدون (1351)، اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی. ##
1
- آرین پور، یحیی (1357)، از صبا تا نیما، جلد 1، تهران. ##
2
- ________ (1372)، از صبا تا نیما، تهران، زوار. ##
3
- اسناد ملی (بیتا)، 296/6/425/1، تهران، سازمان اسناد ملی. ##
4
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1363)، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر. ##
5
- ________ (1367)، مرآتالبلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، نشر دانشگاه تهران. ##
6
- ________ (1367)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب. ##
7
- افشار، ایرج (1373)، گزارشها و نامههای دیوانی امیرنظام گروسی، به کوشش ایرج افشار، تهران، موقوفات افشار. ##
8
- افضلالملک، غلامحسین خان (1361)، افضلالتواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
9
- اللهیاری، فریدون (1381)، «قابوسنامه عنصرالمعالی و جریان اندرزنامه نویسی سیاسی در ایران دوران اسلامی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 30 و 31، پاییز و زمستان 1381. ##
10
امیرنظام گروسی، حسنعلی خان (1366)، پندنامه یحیویه، با مقدمه منوچهر سعید وزیری، تهران، نقره. ##
11
- _____ (1278)، زندگینامه، به قلم محمدتقی؛ محرر سفارت ایران در پاریس، چاپ سنگی، کتابخانه ملی تبریز. ##
12
- امینالدوله، علیخان (1355)، خاطرات سیاسی امینالدوله، به کوشش فرمانفرماییان، تهران، امیرکبیر. ##
13
- امینالدوله، فرخ خان (1364)، مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امینالدوله، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، به کوشش کریم اصفهانیان و قدرتالله روشنی. ##
14
- بامداد، مهدی (1371)، شرح حال رجال ایران، تهران، زوار. ##
15
- پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، ایران و ایرانیان (سفرنامه پولاک)، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی. ##
16
- حلبی، علیاصغر (1370)، تاریخ اندیشههای سیاسی در ایران و جهان اسلامی، تهران، انتشارات بهبهانی. ##
17
- خان ملک ساسانی، احمدخان (1354)، یاد بودهای سفارت استانبول، تهران، بابک. ##
18
- دنبلی، عبدالرزاق (1351)، مآثر سلطانیه، تصحیح غلامحسین صدری افشار، تهران، ابنسینا. ##
19
- رجایی، فرهنگ (1373)، معرکه جهانبینیها در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان، تهران، انتشارات احیاء کتاب. ##
20
- رشدیه، شمسالدین (1362)، سوانح عمر، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
21
- زرگری نژاد، غلامحسین (1386)، سیاستنامههای قاجاری، تصحیح و تحشیه، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. ##
22
- سپهر (لسان الملک)، میرزا محمدتقی (1377)، ناسخ التواریخ (سلاطین قاجار)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر. ##
23
- سهیلی خوانساری، احمد (1357)، امیرنظام در سفارت فرانسه و انگلستان، تهران، اقبال. ##
24
- سیاح محلاتی، محمدعلی (حاج سیاح)(1356)، خاطرات سیاح، به کوشش حمید سیاح، به تصحیح سیفالله گلکار، تهران، امیرکبیر. ##
25
- طباطبایی، سید جواد (1357)، خواجه نظام الملک، تهران، طرح نو. ##
26
- _____ (1374)، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران، کویر. ##
27
- _____ (1380)، دیباچهای بر نظریه انحطاط ایران، تهران، نگاه معاصر. ##
28
- طباطبایی فر، سید محسن (1384)، نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه (دوره صفویه و قاجاریه)، تهران، نشر نی. ##
29
- طوسی، خواجه نظام الملک (1372)، سیر الملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
30
- عبدالباقی، محمد فواد (بیتا)،المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران، نشر پرتو. ##
31
- عضد الدوله، میرزا احمد (1372)، تاریخ عضدی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران. ##
32
- عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار (1371)، قابوسنامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
33
- فلور، ویلم. ام (1368)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، توس. ##
34
- فوریه، ژرار (1351)، سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال، تهران. ##
35
- فیرحی، داود (1378)، قدرت،دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی. ##
36
- _____ (1381)، «دیدگاه فقهی و اندیشه سیاسی فاضل نراقی»، آینه پژوه، شماره 73، فروردین و اردیبهشت، 1381. ##
37
- قادری، حاتم (1388)، اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران، تهران، سمت. ##
38
- قادری، حاتم و رستم وندی، تقی (1385)، «اندیشه ایرانشهری (مختصات و مؤلفههای مفهومی)»، فصلنامه علمی – پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، سال شانزدهم، شماره 59، تابستان 1385. ##
39
- قوریانس امینی، اسکندر (بیتا)، تاریخ طغیان اکراد، میکروفیلم نسخه خطی کتابخانه ملک، شماره 3759. ##
40
- کدیور، محسن (1376)، نظریههای دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی. ##
41
- کوچرا، کریسی (1373)، جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، نگاه. ##
42
- لمبتون، آ. ک. س (1362)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
43
- _____ (1370)، «اندیشه سیاسی دوره اسلامی»، ترجمه عبدالرحمن عالم، دانشکده حقوق و - علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 26، آذرماه،1370. ##
44
- _____ (1374)، دولت و حکومت در اسلام، ترجمه سید عباس صالحی و محمدمهدی فقیهی، تهران، عروج. ##
45
- محبوبی اردکانی، حسین (2537)، تاریخ مؤسسات تمدنی در ایران، تهران، نشر دانشگاه تهران. ##
46
- محمود، محمود (1367)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19، تهران، اقبال.
47
- مستوفی، عبدالله (1371)، شرح زندگانی من، تهران، زوار. ##
48
- مسعود، ابوالحسن علی بن حسین (1370)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
49
- معیرالممالک، حسنعلی خان (1361)، رجال عصر ناصری،تهران، نشر تاریخ ایران. ##
50
- ملکم خان، ناظم الدوله (1369)، روزنامه قانون، تهران، کویر. ##
51
ممتحنالدوله شقاقی، مهدی خان و میرزا هاشم خان (1356)، رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری، به کوشش ایرج افشار با همکاری حسینقلی خان شقاقی، تهران، اساطیر. ##
52
- وزیری کرمانی، احمدعلی خان (1352)، تاریخ کرمان «سالاریه»، به کوشش ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، ابنسینا. ##
53
- هدایت، مهدیقلی خان (1375)، خاطرات و خطرات، تهران، زوار. ##
54
- یوسفی راد، مرتضی (1383)،«متدولوژی سیاستنامه نویسی»، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، شماره 28، زمستان 1383. ##
55
− AmirArjomand, S., (éd.), Authority and Political Culture in Shi’ism, Albany, 1988; idem, «Shi‘ism, authority and political culture», dans id. (éd.), Authority and Political Culture in Shi’ism. ##
56
− Madelung, W., “Authority in TwelveShiism in the Absence of the Imam,” dans La notion d’autorité au Moyen Age, Islam, Byzance, Occident, Colloguesinternationaux de la Napoule 1978, Paris, 1982, 163–73 (= Religious Schools, article 10); Eliash,J., “Misconceptions Regarding the Juridical Status of the Iranian ‘UlamÁ, IJMES, 10, 197. ##
57
ORIGINAL_ARTICLE
موضع شیعیان نسبت به مغولان
چکیده در این مقاله کوشیده ام تا موضع شیعیان را نسبت به حکومت مغولان در ایران روشن نمایم. شیعیان همیشه توسط خلفا و حکومتهای وابسته به آنها سرکوب شده بودند. بنابر این شیعیان دشمن خلفا بودند. اما سرانجام سلسله خلافت عباسی به دست مغولان مضمحل شد. بیتردید شعیان از این واقعه خوشحال شدند. از نظر شیعیان هر دو آنها غاصبان حکومت بودند. با این حال، مغولان برای شعیان بهتر بودند. زیرا مغولان نسبت به پیروان همه مذاهب بردبار بودند و با شیعیان رفتاری مهربانانهتر داشتند. بنابراین، روابط شیعیان با ایلخانان نزدیکتر بود. این دیدگاه شعیان دلایل تاریخی، سیاسی و فقهی داشت. بنابراین شعیانبه حکومت مغولان نزدیکتر شدند. آنها جان بسیاری از شعیان و سنیان بهویژه دانشمندان را نجات دادند و کتابهای زیادی را از نابودی نجات دادند. همچنین اوقاف را احیاء کردند و مؤسسات علمی بسیاری را در سراسر کشور تأسیس کردند. سیاست آزادی مذهبی مغولان و برخورداری شعیان از قدرت سیاسی و ثروت بیشتر موجب گسترش تشیع شد.
https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_4885_579b96bf25c0c647446048615f11d007.pdf
2016-02-20
177
199
-
واژگان کلیدی: مغول
ایلخانان
شیعیان امامی
علما
سنیان
تمدن اسلامی
گسترش شیعه
علیرضا
کریمی
ali_karimi@tabrizu.ac.ir
1
داشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
− قرآن کریم. ##
1
− ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن حبه الله (بی تا)، شرح نهج البلاغه، قم: مؤسسه آل البیت. ##
2
− ابن خلف تبریزی، محمدحسین (بیتا)، برهان قاطع، بیجا: مؤسسه مطبوعاتی فریدون علمی. ##
3
− ابن طاووس، علی بن موسی (1364ش)، کشف الحجه لثمره المهجه (یا فانوس)، ترجمه دکتر اسدالله مبشّری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ##
4
− ابن طاووس، علی بن موسی (1399ق-1979م)، مهج الدعوات و منهج العبادات، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. ##
5
− ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1367ش)، تاریخ فخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: علمی و فرهنگی. ##
6
− ابن هیثم البحرانی، کمالالدین میثم بن علی (1378)، شرح نهجالبلاغه، تهران: مؤسسه النصر، 5 جلد، ج 1. ##
7
− امین، حسن (1382)، اسماعیلیون و مغول و خواجه نصیرالدین طوسی، ترجمه مهدی زندیه، قم: مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی. ##
8
− بویل، جی.آ (1366ش)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر. ##
9
− ترکمنی آذر، پروین (1383)، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران، تهران: مؤسسه شیعه شناسی. ##
10
− جعفریان، رسول (1374)، دنباله جستجو در تاریخ تشیع ایران، قم: انصاریان. ##
11
− جعفریان، رسول (1374)، میراث اسلامی ایران، به کوشش شیخ علی صدرایی نیا، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی. ##
12
− جعفریان، رسول (1375)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم، قم: انصاریان. ##
13
− جوینی، علاءالدین عطا ملک بن بهاءالدین محمد بن محمد (1329ق)، تاریخ جهانگشای، به سعی و اهتمام محمد بن عبدالوهاب قزوینی، هلاندن، لیدن، مطبعة بریل، اُفست دنیای کتاب (1382)، حافظ ابرو، شهابالدین عبدالله بن لطفالله بن عبدالرشید خوافی (1351)، ذیلی بر جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی. ##
14
− حر عاملی، محمد بن حسن (1401ق)، وسائل الشیعه، تهران: مکتب الاسلامیه، ج 6، چاپ پنجم. ##
15
− خواند میر (1353 و 1333)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابفروشی خیام. ##
16
− رشیدالدین فضلالله همدانی (1338)، جامعالتواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال. ##
17
− رشیدالدین فضلالله همدانی (1373)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: نشر البرز. ##
18
− رضی (1379ش)، نهجالبلاغه، محمد دشتی، قم: لقمان. ##
19
− شبانکارهای، محمد بن علی بن محمد (1363ش)، مجمع الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر. ##
20
− شریعتی، روحالله (1380ش)، اندیشه سیاسی محقق حلی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی. ##
21
− طوسی، خواجه محمد نصیرالدین (1373)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی. ##
22
− طوسی، خواجه نصیرالدین (1370ش)، اوصاف الاشراف، به اهتمام سید مهدی شمسالدین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ##
23
− طوسی، خواجه نصیرالدین (1373ش)، منتخب اخلاق ناصری، تصحیح جلالالدین همایی، تهران: نشر هما. ##
24
− فاضل هرندی، محیالدین، «تقیه سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 25، بهار 1383. ##
25
− فیرحی، حجه الاسلام دکتر داود (1382)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: انتشارات سمت. ##
26
− فیرحی، حجه الاسلام دکتر داود (1385ش)، قدرت و دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی. ##
27
− القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1348)، تاریخ اولجاتیو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
28
− قاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1368ش)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
29
− لک زایی،حجه الاسلام دکتر نجف (1382)، سیاست دینی و نظم سلطانی، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع). ##
30
− محقق حلّی، جعفر بن حسن (1364)، المعتبر فی شرح المختصر، قم: موسسه سیدالشهداء. ##
31
− محقق حلی، نجم الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن (1403ق-1983م)، شرایع الاسلام، با تعلیقات سیدصادق شیرازی، قم: دارالهدی، چاپ سوم. ##
32
− منشی کرمانی، ناصرالدین (1362ش)، سمط العلی للحضره العلیا، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر. ##
33
− میرخواند، محمد بن برهانالدین خواوند شاه (1339)، تاریخ روضۀ الصفا، تهران: مرکزی، خیام، پیروز. ##
34
− میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود (1388ق)، تاریخ روضه الصفا، تهران: چاپخانه پیروز. ##
35
− نجفی یزدی، سید محمدباقر (بیتا)، خلاصهای از تاریخ پیشوایان دین اسلام در احوالات و علامات ظهور حضرت صاحبالزمان (عج)، بیجا، بینا. ##
36
− نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی (1357ش)، تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری. ##
37